Kalendarz Rocznic Regionalnych 2015
Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie
Wydarzyło się ...
2015
| 20 Lat temu Muzeum objęło patronatem Kapelę Rodzinną Bałdygów z Mazuchówki, Kapelę Wileńską z Sulim i Szkółkę Cymbalistów w Nowej Wsi Ełckiej. Następnie opieka objęto węgorzewian śpiewających w zespole „Zaciszuki” i cymbalistę Arka Krawiela. |
| 25 Lat temu 27 maja 1990r. odbyły się pierwsze wolne i demokratyczne wybory do samorządów lokalnych. |
| 30 Lat temu (1985r.) powstał zespół śpiewaczy „Pojezierze” z Ełku. |
| 30 Lat temu zmarł przedwojenny nauczyciel rysunku w gimnazjum im. Hindenburga w Węgorzewie. Arnold Lange (ur.1904r.-zm.1985r.) W 1936r. wykonał perspektywiczny, trójwymiarowy, kolorowy plan miasta pt.„Węgorzewo z lotu ptaka”, który wielokrotnie był reprodukowany przed i po wojnie. Po 1945r. malował barwne akwarele przedstawiające fragmenty dawnego Węgorzewa. Reprodukcje kilku jego prac znajdują się w zbiorach Muzeum Kultury Ludowej. |
| 60 Lat temu (1955r.) powstał w Węgorzewie Powiatowy Dom Kultury. Pierwszym kierownikiem została Eugenia Salska. |
| 60 Lat temu (1955r.) gdy w okresie tzw. weryfikacji i ankietyzacji, kiedy tym akcjom towarzyszyły często prześladowania, nastały rządy wojewody olsztyńskiego Mieczysława Moczara – był to początek okresu stalinowskiego w regionie. Od 1955r. w prasie ogólnopolskiej zwracano uwagę na ogrom mazurskich krzywd pisano o „katastrofie olsztyńskiej”, „o krainie smutku”, „ o archipelagu ludzi zagubionych”- przyszłość miała pokazać że większy rezonans wynikł poza regionem. W samym województwie te sprawy nie były najważniejsze... |
| 60 Lat temu rozpoczęło prace (1955r.) Pogotowie Ratunkowe w Węgorzewie. |
| 70 Lat temu w Węgorzewie latem 1945r. zaczął służyć chorym szpital, którego organizacją zajął się ówczesny student III roku medycyny Michał Żołnierowicz przy pomocy pozostałej w Węgorzewie lekarki niemieckiej. Początkowo szpital zorganizowany był na 60 łóżek, a w połowie roku było już 70 łóżek. Zatrudniono 5 pielęgniarek – trzy Polki i dwie Niemki. |
| 70 Lat temu (1945r.) w wyniku działań żołnierzy radzieckich zimowej ofensywy II Wojny Światowej Węgorzewo uległo zniszczeniu w 80%, popalone budynki, ruiny i gruzowiska uprzątnięto na początku lat 60. |
| 70 Lat temu (1945r.) ustawiono przed kościołem pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Węgorzewie na cokole statuę Madonny. Wcześniej stało tam popiersie cesarza Wilhelma I. |
| 80 Lat temu zmarł Karol Bahrke (ur. 1868r. – zm. 1935r.) współzałożyciel i pierwszy przewodniczący Mazurskiej Partii Ludowej, redaktor „Gazety Ludowej” w Ełku. |
| 90 Lat temu (1925r.) po wybudowaniu dwóch stacji transformatorowych elektrowni gąbińskiej, zaczęto wymieniać w Węgorzewie uliczne latarnie gazowe na elektryczne. |
| 90 Lat temu (1925r.) w Węgorzewie z powodu konkurencyjności centralnego ogrzewania zamknięto kaflarnię, która zatrudniała 50 robotników. |
| 105 Lat temu w 1910 r. Węgorzewo liczyło 5754 mieszkańców. Pod koniec XVIII stulecia Węgorzewo było jednym z większych miast lezących w Prusach Wschodnich. W sto lat potem Węgorzewo znalazło się na dalekim miejscu. Inwestycje, związane z ruchem turystycznym pozwoliły Węgorzewu w XX stuleciu przyśpieszyć nieco tempo rozwoju, ale i tak należało do miast małych. Giżycko, Ełk Kętrzyn niegdyś będące ośrodkami miejskimi, znacznie niższej rangi niż gród nad Węgorapą, w ciągu ostatnich dwóch wieków prześcignęły go liczbą ludności, obszarem, znaczeniem.... |
| 105 Lat temu zakończono (w 1905r.) budowę wodociągu w Węgorzewie. |
| 130 Lat temu (1885r.) powstała w Węgorzewie rzeźnia miejska. |
| 120 Lat temu (1895r.) Johannes Heydeck rozpoczął badania archeologiczne tzw. palafitu sztynorckiego - strażnicy nawodnej z czasów krzyżackich. Najnowsze badania archeologiczne i dendrochronologiczne wskazują iż obiekt został zbudowany na poczatku XIV wieku. |
| 130 Lat temu (1885r.) rozpoczął badania archeologiczne na cmentarzysku kurhanowym w Dobie Georg Bujack. Przebadał przynajmniej trzy kurhany z wczesnej epoki żelaza. Jeden z nich do dnia dzisiejszego pozostawiono otwartym, z widoczną grobową obstawą kamienną, jako swoiste miejsce edukacyjne o charakterze skansenowskim. |
| 145 Lat temu ok. 1870 roku powstało Rolnicze Towarzystwo dla Litwy i Mazur. |
| 150 Lat temu urodził się Paweł Gustaw Neuhaus (ur. 1865r. – zm. po 1904r.) działacz społeczny, redaktor i wydawca „Gazety Ludowej” w Ełku. |
| 155 Lat temu w 1860r. rozpoczęto wydawanie gazety urzędowej „Angerburger Kreisblatt”w Węgorzewie. |
| 160 Lat temu (1855r.) ostatni raz wystąpiła epidemia cholery w Węgorzewie. Zmarło blisko 300 osób. |
| 160 Lat temu rozpadło się ostatnie skrzydło zamku w Węgorzewie pamiętające czasy krzyżackie. |
| 170 Lat temu (1845)ukazuje się tzw. regulatyw szkolny o obowiązku szkolnym.////// |
| 220 Lat temu na Mazurach znosi się przymus mlewa??????????????/ |
| 230 Lat temu (w1785r.) przeciętny wiek jakiego dożywali mieszkańcy Węgorzewa wynosił 16 lat. |
| 275 Lat temu (1740r.)Jan Władysław Suchodolec zbudował wodociąg, który drewnianymi rurami doprowadzał wodę do najwyższych pięter zamku i sześciu studzien w mieście. Wodociąg służył dla mieszkańców Węgorzewa prawie dwa stulecia. Kontynuując plany i badania Józefa Narońskiego i ojca Samuela, opracował projekt połączenia Wielkich Jezior Mazurskich w jeden węzeł komunikacyjny (1744r.) który został zrealizowany w latach 1764-65. |
| 275 Lat temu (w 1740 r.) natychmiast po wstąpieniu na tron, Fryderyk Wielki zakazał stosowania tortur w sądownictwie pruskim. |
| 285 Lat temu zmarł Kristijonas Donelaitis (ur.1.01.1714 we wsi Łazdynele - zm. w 1780r w Tolminkiemis) wszechstronnie utalentowany pastor, uzdolniony muzycznie sam komponował melodie do swoich utworów poetyckich, jednocześnie miał zdolności techniczne (wyrabiał instrumenty muzyczne, barometry i in. narzędzia) Jego poetycka sława zaczęła się dopiero kilkadziesiąt lat po jego śmierci. Jego poemat „Rok” ma olbrzymie znaczenie dla literatury litewskiej jako pierwszy utwór budzący uczucia narodowe a zarazem największy dzieło XV. Zachwyca nie tylko miłośników poezji, jest cennym źródłem dla historyków, socjologów, etnografów, przyrodników i filologów. Jest |
| 290 Lat temu w Braniewie ukazuje się „Historia Prussiae” Jana Leo. |
| 290 Lat temu urodził się Jerzy Krzysztof Pisański (ur.1725r. w Piszu- zm.1790r.) wnuk Jerzego Andrzeja Helwinga, studiował filozofię i teologię, pracował jako nauczyciel; później był rektorem w szkole katedralnej, wykładowcą filozofii, historii i retoryki na Albertynie w Królewcu. Napisał 108 rozpraw naukowych, pisał po łacinie i po niemiecku. W 1779r. odwiedził biskupa Ignacego Krasickiego w Lidzbarku Warmińskim. Opracował bibliografię piśmiennictwa łacińskiego, polskiego, niemieckiego i litewskiego Prus Książęcych pt. „Historia Litterarii Prussiae”. |
| 305 Lat temu powstała wieś Kierzki (22 kwietnia 1710r.) |
| 305 Lat temu w czasie epidemii dżumy (1709 w parafii węgorzewskiej dżuma pochłonęła 291 ofiar a w 1710r. 3229 osób. W samym mieście w ciągu tych dwóch strasznych lat zmarło 1111 osób, w tym burmistrz, diakon, wszyscy nauczyciele i wszyscy uczniowie szkoły łacińskiej przy kościele. Prawdopodobnie w całej parafii ocalało więcej niż dwieście osób, połowa z tego w mieście. |
| 310 Lat temu (1705r.) proboszczem w parafii ewangelickiej w Węgorzewie zostaje Jerzy Andrzej Helwing. W parafii jako uposażenie przyjmujący urząd pastor otrzymywał najczęściej cztery łany ziemi. Najtrudniejszym okresem w pracy J.A. Helwinga był czas epidemii dżumy (1709-1710) Ryzykując własnym życiem niósł pomoc chorym, leczył ziołami, był ostatnią nadzieją dla umierających. Troszcząc się o parafian, stawiając na szali własne życie zjednał sobie wielki szacunek i miłość. Mieszkańcy Ogonek i Stręgla dobrowolnie darowywali jemu i jego następcy ćwierć szefla żyta. Jego działalności naukowej i przyrodniczej skupionej na ziemi węgorzewskiej zawdzięcza miasto pierwszy widok( z 1717r.) i „opis skarbów w ziemi ukrytych”. Rozsławił on nazwę miasta na skale europejską szczególnie pracami – „Litografia węgorzewska czyli krótkie i zwięzłe rozważanie o kamieniach i rzeczach kopalnych w dystrykcie węgoborskim i jego sąsiedztwie, na przestrzeni trzech lub czterech mil. Na górach, polach żwirowiskach a przede wszystkim około brzegów jezior i brzegów rzek z dodatkiem kilku wyobrażeń rysunków rzeczy dość rzadkich, rytych w miedzi z przedmową autora i koniecznymi wskazówkami.” Część pierwsza wydana w Królewcu w 1717r. i część druga wydana w Lipsku 1720r. pt. „Litografii węgoborskiej część druga, w której o kamieniach przemienionych do trojakiego królestwa minerałów, roślin i zwierząt sprowadzonych, i o innych kopalinach w dystrykcie węgoborskim i w jego sąsiedztwie ostatnio odkrytych, a konkretnie o pochodzeniu kamieni przedstawiających litery; przy okazji pewnego kamienia z Rydzówki, mającego litery L.V.R., pokrótce roztrząsa się, z dodaniem ilustracji rzadszych okazów” . |
| 350 Lat temu (1665r.) w Kotle w Prusach Książęcych obraduje I synod ariański. |
| 360 Lat temu (1655- 1660)W czasie wojny polsko-szwedzkiej Prusy Książęce, jako kraj pozostający pod panowaniem elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma, popierającego w pierwszym okresie wojny Karola Gustawa , stał się przejściowo terenem działań operacyjnych. W listopadzie wojska szwedzkie wkraczają do Prus Królewskich (czas „potopu” szwedzkiego). Na początku 1655r. starostwo węgorzewskie wystawiło w ramach obrony krajowej złożoną ze służb rycerskich (szlachty zobowiązanej tytułu posiadania ziemi do służby wojskowej) kompania rajarii pod komendą rotmistrza Fabiana von Hohendorffa i kompanię muszkieterów (wybrańców, złożoną z chłopów z dóbr książęcych, powoływanych po jednym z określonej liczby łanów, w sposób zbliżony do organizacji polskiej piechoty wybranieckiej)dowodzonych przez kapitana Wilhelma Tiesela. W ogniu wojny Węgorzewo i starostwo węgorzewskie znalazły się jesienią 1656r. 17 lutego połączone oddziały szwedzki-brandenburskie podjęły kontrofensywę wypierając z wrogie wojska na Podlasie. Po 20 lutego nie było już oddziałów litewskich w Księstwie. Od tego czasu działania wojenne omijały Węgorzewo. |
| 410 Lat temu (1605r.) rozpoczęto w Węgorzewie budowę kościoła pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła. |
| 440 Lat temu (1575r.) ukazuje się dzieło Marcina Kromera pod tytułem „Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie”. |
| 440 Lat temu Węgorzewo otrzymuje wilkierz – rodzaj ordynacji regulujący życie społeczności miejskiej. Zawiera cały szereg przepisów z dziedziny ochrony przeciwpożarowej. I tak np. wymagano by przed każdym domem stałą beczka wody, zimą przynoszona do sieni. Właściciel który miał wiadro w złym stanie, albo drabinę zniszczoną albo komin zanieczyszczony sadzami-płacił karę. Niezbędnym warunkiem przy uzyskaniu obywatelstwa były posiadanie dwóch skórzanych wiader na wodę. Jedno umieszczano w ratuszu a drugie w domu. |
| 445 Lat temu (2 lutego 1570r.)powstała wieś Jeziorowskie. |
| 455 Lat temu (17 stycznia 1560r.) powstała wieś Klimki. |
| 465 Lat temu powstała wieś Harsz (27 maja 1550r.) |
| 465 Lat temu powstała wieś Kuty (1550r.) |
| 470 Lat temu (1545r.) centralnym ośrodkiem dla Prus był Królewiec. Dzięki wpływom protestantyzmu rozwinęło się wówczas intensywnie drukarstwo nie tylko po łacinie ale i w językach narodowych. Wychodził Jana Seklucjana „Katechizmu tekst prosty dla prostego ludu” czy wcześniej wydane „Wyznanie wiary chrześcijańskiej”. |
| 470 Lat temu (1445r.) po raz pierwszy przetłumaczono na język pruski katechizm. Szczególnie w okresie reformacji położono nacisk na naukę religii. Krzyżacy nie przywiązywali zbyt wielkiej wagi do akcji misyjnej. Ciężar chrystianizacji przejęły wpierw zakony, potem biskupstwa. |
| 575 Lat temu powstał Związek Pruski Konfederacji Szlachty i Miast Pruskich przeciw uciskowi zakonu Krzyżackiego. |
| 610 Lat temu - 4 lipca 1405r. mistrz Zakonu Krzyżackiego Konrad von Jungingen nadał przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim dla Drengfurtu - obecnie Srokowo. |
| 660 Lat temu (1355r.) w miejscu staropruskiego grodu Krzyżacy zbudowali drewnianą strażnicę, spaloną w 1365r. przez Litwinów. |
| 680 Lat temu (1335r.) założono Ełk. |
| 680 Lat temu (1335r) rozgraniczono tereny puszczańskie pomiędzy zamkami w Lecu (Giżycko) i w Węgoborku (Węgorzewo) na mocy dokumentu wielkiego mistrza Dytryka von Altenburga. |
| 705 Lat temu w roku 1310 nadano prawa miejskie dla Fromborka zwanego wówczas Civitas Warmiensis (miasto warmińskie).Początkowo stanowiło własność biskupów warmińskich, od roku 1320 należało do kapituły. We Fromborku przebywał Mikołaj Kopernik, który jako kanonik kapituły warmińskiej żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od roku 1510 do dnia swojej śmierci w maju 1543 roku. Właśnie tutaj Mikołaj Kopernik opracował "De Revolutionibus", dzieło które odmieniło dotychczasowe pojęcia o wszechświecie. Zespół katedralny na wzgórzu jest klejnotem architektury na Warmii i miejscem gdzie pochowano Mikołaja Kopernika. |
| 760 Lat temu Krzyżacy podporządkowali ziemie Bartów, Natangów i częściowo Galindię. |
| 780 Lat temu zakon Rycerzy Mieczowych złączył się z Zakonem Krzyżackim (Najświętszej Marii Panny) i oddał mu ziemię dobrzyńską. |
| dzień / m-c |
| 01.01. — 140 lat temu w Lecu w 1875 r.(obecnie Giżycko)ukazała się pierwszy numer tygodnika „Gazeta Lecka”. Przez siedemnaście lat redagował je Marcin Gersz. Pismo przepojone miłością do polskiego słowa, polskiej poezji i pieśni. |
| 05.01. — 440 lat temu w Węgorzewie zmarł Johann von Creytzen (ur. 1506r. – zm. 1575r.) jeden z sygnatariuszy przywileju miejskiego dla Węgorzewa (wówczas Angerburga), kanclerz Prus. |
| 22.01. — 180 lat temu urodził się Jean Charles Radau (ur. 1835r. w Węgorzewie – zm. 11.12.1911r. w Paryżu) astronom, matematyk członek Paryskiej Akademii Nauk. |
| 24.01. — 65 lat temu (1945r.) wkroczyli do Węgorzewa żołnierze 2 Armii wchodzącej w skład 3 frontu białoruskiego dowodzonej przez Generała Lejtnanta Piotra Czanczybadze. Miasto zostało zniszczone w 80 %. |
| dzień / m-c |
| 09.02. — 170 lat temu urodził się Hermann Adalbert Braun doktor teologii (ur. 1845r. w Kiemławkach Małych w powiecie rastemborskim (kętrzyńskim) – zm. 22.04.1931r. w Węgorzewie). Pierwszy proboszcz w zakładach dobroczynności „Bethesda”, a następnie kierownik całego zakładu jednocześnie pełnił funkcje powiatowego inspektora szkolnego. Przez 30 lat w Węgorzewie mieściła się komisja teologiczna dla całej prowizji Prus Wschodnich, a w roku 1924 i 1925 odbyły się generalne synody prowincjonalne. Nazywany był „ojcem kalek”. W 1918 r. w związku z jubileuszem 50-lecia sprawowania urzędu otrzymał tytuł honorowego mieszkańca, a w 80 urodziny jego nazwiskiem nazwano ulice. |
| 12.02. — 100 lat temu (1915r.) w czasie działań wojennych Węgorzewo poniosło niewielkie straty. Ludność ewakuowano z miasta. Zniszczeniu uległy: most kolejowy, wieża ciśnień, wiatrak i kilka budynków. Rosjan zmuszono do odwrotu. |
| 24.02. — 75 lat temu (1940r.) zginął zamordowany przez hitlerowców, Seweryn Pieniężny (młodszy) redaktor i wydawca „Gazety Olsztyńskiej” |
| dzień / m-c |
| 05.03. — 75 lat temu na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 1940r. wymordowano polskich oficerów-jeńców wojennych przez NKWD; przetrzymywanych w obozach na terytorium ZSRR – Zbrodnia katyńska. |
| 06.03. — 565 lat temu poselstwo Związku Pruskiego wystawia w Krakowie akt oddania Prus królowi polskiemu; 6 marca Kazimierz Jagielończyk wystawia przywilej inkorporacji Prus. W maju i czerwcu stany pruskie składają w Toruniu, Elblągu i Królewcu hołd królowi polskiemu w Polsce. |
| 14.03. — 160 lat temu (1855r.) powołano w Węgorzewie pierwszy bank – „Powiatową Kasę Oszczędnościową”. Obecnie w tym miejscu jest bar „Żeglarz”. |
| 15.03. — 130 lat temu zmarł Aleksander Słomiński (Słoma) ( ur. 08.12.1885r. w Mieńkowicach koło Sokółki - zm.15.03.1974r. w Węgorzewie) rzeźbiarz ludowy z zawodu był kowalem, cieślą, stolarzem. Od 1948r. mieszkał w Dąbrówce Nowej. Rzeźbić zaczął w 1971r. Prace jego były ilustracją otaczającego go świata; były to postacie polityków, dyplomatów, wojskowych, młodych kobiet, sporadycznie pojawiali się świeci, ptaki, maszyny. Pomysły czerpał z prasy, radia, telewizji. Ostatnie trzy lata życia poświęcił rzeźbie, opiekował się czynnie zabytkami; był opiekunem społecznym kościoła w Dąbrówce Nowej. Ogółem wykonał około 350 prac rzeźbiarskich i malarskich. |
| 25.03. — 120 lat temu zmarł Marcin Giersz (ur. w 1808r. – zm.1895r.) redaktor i wydawca w Lecu (Giżycku „Gazety Leckiej” i popularnych Kalendarzy. |
| 28.03. — 455 lat temu w 1560 roku na prośbę Albrechta (1490-1568) Zygmunt August król Polski obdarzył uniwersytet w Królewcu takimi samymi przywilejami jakie posiadała Akademia Krakowska. |
| 29.03. — 95 lat temu (1920r.) zmarł Bogumił Linka działacz Mazurskiej Partii Ludowej. Domagał się w czasie rokowań w Wersalu przyłączenia terenu Mazur do Polsk bez plebiscytu. Postulaty mazurskich działaczy nie zostały spełnione, a Linka po powrocie na Mazury został aresztowany. Zwolniony na żądanie aliantów, po wiecu 21stycznia1920 r. w Szczytnie został ciężko pobity przez bojówkę niemiecką. Zmarł w wyniku poniesionych obrażeń po dwumiesięcznych cierpieniach. |
| 30.03. — 70 lat temu (1945r.) pułkownik Jakub Prawin uchwałą Rady Ministrów otrzymuje pełnomocnictwo i władzę w Okręgu Mazurskim. |
| dzień / m-c |
| 02.04. — 175 lat temu urodził się Andrzej Samulowski (ur. 1840r. w Prątniku powiat Olsztyn - zm. 10.04.1928r. ) syn chłopa; warmiński poeta ludowy i księgarz polski z Gietrzwałdu. W 1878r. założył w Gietrzwałdzie jedyną polską księgarnię. |
| 13.04. — 25 lat temu zrealizowano pierwszą audycję węgorzewskiego Radia Koromoran. |
| 20.04. — 15 lat temu w wyniku wyborów młodzież gimnazjalna wybrała na patrona Jerzego Andrzeja Helwinga, w trakcie uroczystości odsłonięto tablice pamiątkową. |
| 21.04. — 95 lat temu w ramach prac przygotowawczych do plebiscytu (1920 r.)Komitet Mazurski zorganizował wiec polski w Giżycku na który niemieccy bojówkarze dokonali ataku, pobito mówców i uczestników. Przywódca Mazurów, Fryderyk Leyk ze Szczytna z trudem uratował życie. |
| dzień / m-c |
| 04.05. — 20 lat temu przeniesiono pierwszy obiekt do Skansenu Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie – remizę strażacką z Ołownika i przekazano pod patronat węgorzewskiej straży pożarnej. |
| 07.05. — 20 lat temu „Laureatką” konkursu „Teraz Polska” została kiełbasa „Wiejska” z ełckich Zakładów Mięsnych. |
| 12.05. — 70 lat temu(12-16.05.1945r.) przez Olsztyn przeciąga kolumna byłych jeńców i byłych robotników przymusowych z Prus. Olsztyn robi wrażenie wielkiego koczowiska. |
| 18.05. — 320 lat temu urodził się Maciej Ernest Boretius (Borecki) (ur. w 1695r. w Giżycku – zm. w Królewcu 4.10.1738r.) lekarz i przyrodnik mazurski, zięć Jerzego Andrzeja Helwinga. Był profesorem Uniwersytetu Królewieckiego. Pierwszy głosił eksperyment szczepienia przeciw ospie na Mazurach. |
| 21.05. — 205 lat temu urodził się w Piszu Gustaw Gizewiusz (Gisevius) (zm. 7 maja 1848r. w Ostródzie) |
| 21.05. — 70 lat temu odbyło się w istocie symboliczne przekazanie władzy przez Rosjan stronie polskiej w Węgorzewie - uroczyście bo odbył się wiec, akademia, wspólna kolacja i zabawa taneczna. W uroczystości udział wzięli niemal wszyscy polscy mieszkańcy powiatu. Pierwsze rozporządzenie nowych władz dotyczyło usunięcia niemieckojęzycznych napisów w mieście. Cały czas trwał demontaż wszelkich wartościowych maszyn i urządzeń – po tej akcji szeroko pojęty przemysł w powiecie przestał istnieć. Najważniejszą kwestią dla mieszkańców i nowych osadników było zdobycie żywności, panował głód, nie docierał transport. W owym czasie w powiecie było jedynie 12 krów. W maju udało się zatrudnić władzom polskim zawodowego rybaka, który zajął się przygotowaniami do połowów i odłowem ryby, stały się one głównym pokarmem. W lipcu Rosjanie wydali zakaz połowu w okolicznych jeziorach. Sami odławiali, wędzili i wywozili do swego kraju. Sprzęt spółdzielni rybackiej uległ konfiskacie. Zaopatrzeniem w żywność zajęły się związki zawodowe, które zorganizowały w tym czasie własne gospodarstwo rolne, a nawet dla rzemieślników i robotników świetlicę, kasy samopomocy i bibliotekę . |
| 23.05. — 70 lat temu radziecki komendant wojskowy przekazał władzę cywilną w Olsztynie administracji polskiej. |
| dzień / m-c |
| 03.06. — 170 lat temu po nieurodzajnym 1844r. zapanował na przednówku 1845r. głód. W tych dniach przybył do Giżycka Fryderyk Wilhelm IV (ostatni z Hohenzollernów, który władał językiem polskim). Miejscowa ludność licznie zgromadzona wyczekiwała 10 godzin by przywitać go okrzykami „Chleba, chleba”. |
| 03.06. — 20 lat temu nastąpiło uroczyste otwarcie polskiego odcinka europejskiego szlaku dalekobieżnego E-11 do Sztynortu. |
| 03.06. — 125 lat temu zmarł Oskar Kolberg (właśc. Henryk Oskar ur. 22.02.1814r.w Przysusze, zm. w 1890r. w Krakowie) jeden z najbardziej znanych etnografów którego pasją był folklor i muzyka. Był synem przybyłego do Polski z Prus w 1798r. inżyniera kartografa, Juliusza Kolberga, i urodzonej pod Warszawą Karoliny Mercoeur, pochodzącej z rodziny francuskiej. Zebrał i usystematyzował według regionów kulturę ludową w monumentalnym, blisko czterdziestotomowym dziele pt. „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni”. Praca ta jest skarbnicą wiadomości o kulturze i folklorze wsi polskiej w XIX wieku, zawiera około 12500 pieśni, 1250 podań, 670 bajek, 2700 przysłów, 340 zagadek, 15 widowisk, 50 różnych dokumentów folkloru. |
| 05.06. — 160 lat temu zmarł Krzysztof Celestyn Mrongowiusza (ur. 19.07.1764r. w Olsztynku - zm.5.06.1855r. w Gdańsku) kaznodzieja polsko-ewangelicki, lektor języka polskiego, pisarz i tłumacz, leksykonograf. Uczył się innych języków, badał gwary, korespondował z wybitnymi językoznawcami. W długim życiu Mrongowiusza niezwykłym wydarzeniem było wystąpienie do Fryderyka Wilhelma IV w obronie zagrożonych praw języka polskiego. Memoriał odniósł skutek – rozporządzeniem z 25 lutego 1842 r. nauczyciele szkół powszechnych rejenci gdańskiej, kwidzyńskiej i gąbińskiej powrócili do nauczania języka polskiego w wymiarze co najmniej siedmiu godzin tygodniowo, i religii wyłącznie w języku polskim. Wydał drukiem: w 1794r. „Zabawki pożyteczne, czyli książkę elementarną dla uczących się polskiego lub niemieckiego języka ze słownikiem i krótką gramatyką...”, w 1821 „Polnischer Wegweiser czyli Mentor Polski” wielki polsko-niemiecki podręcznik do nauki języka polskiego, w 1921 „Słownik niemiecko-polski”. |
| 14.06. — 115 lat temu urodził się Władysław Gębik, pedagog, folklorysta, literat i publicysta, działacz społeczno-kulturalny. Współzałożyciel i redaktor „Słowa na Warmii i Mazurach”. |
| 26.06. — 20 lat temu (od 26.06. do 29.07) rozpoczęły się pierwsze wykopaliska archeologiczne organizowane przez Muzeum. Badania prowadził Jerzego Marko Łapo na kurhanie w Skomacku Wielkim. |
| dzień / m-c |
| 01.07. — 40 lat temu (1975r.) Węgorzewo weszło skład województwa suwalskiego w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju. |
| 10.07. — 20 lat temu odbył się I Plener Ceramiczny i Kurs Ceramiki Użytkowej organizowany przez Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie. |
| 27.07. — 45 lat temu zmarł Jerzy Antoniewicz (ur. 3.05.1919r.), archeolog regionalista. Stworzył dział archeologii Muzeum Mazurskiego w Olsztynie, brał udział w zabezpieczaniu dóbr kultury na Mazurach po wojnie. |
| dzień / m-c |
| 15.08. — 30 lat temu miasto otrzymało tytuł krajowego mistrza gospodarności za rok 1994 (w grupie miast 5-15 tyś. mieszkańców). |
| 16.08. — 35 lat temu zmarł Gustaw Optacy (ur. 12.05.1892r.- zm. 16.08.1979r.) leśniczy, działacz mazurski, zbieracz folkloru, gawędziarz i pieśniarz ludowy. |
| 17.08. — 130 lat temu urodził się Fryderyk Leyk-Różyński (ur. 1885r. - zm. 31.12.1968r. w Szczytnie)działacz mazurski, publicysta i poeta. Założyciel Mazurskiego Związku Ludowego. |
| 24.08. — 65 lat temu zmarł Ernst Wiechert (ur. w Pieresławku w Prusach Wschodnich 18.05.1887-1950) niemiecki prozaik, eseista, dramaturg i poeta. Dzieciństwo pisarz spędził pośród lasów mazurskich; ten pejzaż na trwale zamieszkał w jego wyobraźni. Uznawany jest za najwybitniejszego w literaturze niemieckiej przedstawiciela emigracji wewnętrznej. W 1948r. zamieszkał w Szwajcarii, w miejscowości Zurychem gdzie zmarł w wieku 63 lat. |
| 25.08. — 240 lat temu urodził się Johann Gottfried Herder (ur. w Morągu 25.08.1744r. - zm. 1803r. w Weimarze) pisarz, filozof, pastor, teoretyk literatury, tłumacz, poeta. Jego ojciec był nauczycielem i kościelnym polskiej gminy ewangelickiej. Jego wczesna twórczość posłużyła do stworzenia zasad romantycznego ruchu tzw. „Sturm und Drang Periode” (Okres burzy i naporu).Wyrażał swe sympatie i zrozumienie dla Słowian, zwłaszcza Polaków. Zdecydowanie obstawał przy polskim pochodzeniu Kopernika. Oburzały go rozbiory Polski, badał ludowe pieśni polskie. Ze wszystkich sztuk najwyżej stawiał muzykę. Odkrył uroki i zapoczątkował zbieranie ludowych pieśni. Jego grobowiec opatrzono sentencją ilustrującą osobowość tej wielkiej indywidualności: „Światło, Miłość, Życie”. |
| 26.08. — 70 lat temu zmarł Kurt Alfred Obitz (ur. 16.01.1907r. w Brzozowie – zm. 26.08.1945r. w Lautrach). Doktor medycyny weterynaryjnej – specjalista parazytolog położył duże zasługi w dziedzinie polskiej parazytologii stosowanej. Dzięki pracy jego zespołu opracowano metody walki z inwazjami pasożytniczymi oraz terapie przeciwpasożytnicze, a szczególnie przeciwmotyliczne i przeciw gzowi bydlęcemu. Był przewodniczącym Centrali Związku Mazurów w Berlinie, redaktorem odpowiedzialnym pisma „Cech” w latach 1928-1931, członkiem Tajnego Komitetu Opieki Kulturalnej nad Rodakami z siedzibą w Warszawie. Od 1940r. do kwietnia 1945r. był w Obozie Koncentracyjnym w Dachau. Zmarł na gruźlicę płuc w cztery miesiące po wyzwoleniu w szpitalu prowadzonym przez siostry zakonne w Lautrach w Niemczech. |
| 28.08. — 35 lat temu ukazał się pierwszy numer tygodnika suwalsko-mazurskiego „Nasze Krajobrazy”. |
| dzień / m-c |
| 01.09. — 70 lat temu administrację diecezji warmińskiej objął ks. Teodor Bensch jako administrator apostolski. |
| 03.09. — 20 lat temu I Mazurska Brygada Artylerii w dniu swego święta otrzymała nowy sztandar ufundowany przez mieszkańców wszystkich gmin powiatu węgorzewskiego. Matką chrzestną sztandaru została Barbara Grąziewicz-Chludzińska. Dwudniowe obchody święta jednostki zakończyła ceremonia przekazania obowiązków dowódcy brygady od pułkownika Wiesława Pietrzaka przyjął pułkownik Edward Pawlica. |
| 09.09. — 35 lat temu w Giżycku powstał Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” obejmujący swym zasięgiem całe województwo (wówczas suwalskie) z Lechem Biegalskim na czele. |
| 22.09. — 20 lat temu powstało Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Rejonu Węgorzewa „MAMRY”. |
| 22.09. — 75 lat temu zmarł poeta mazurski Michał Kajka (ur. 1858r.) |
| dzień / m-c |
| 11.10. — 225 lat temu zmarł Jan Krzysztof Pisański (ur. 13.08.1725r.)kaznodzieja ewangelicki, historyk, pedagog, filozof i pisarz, bibliofil. Wykładał na Uniwersytecie Królewieckim filozofię, teologie i historię. |
| 25.10. — 450 lat temu (1565r.) książę Albrecht nadał komornikowi zamku węgorzewskiego, Janowi Miksie, dziesięć włók, miał też założyć dwie wsie Budry i Grądy. Ustalono obszar Buder na 51 włók i 2 morgi. |
| dzień / m-c |
| 03.11. — 75 lat temu urodzili się bliźniacy, Mieczysław i Piotr Ejsmontowie (ur. 1940r. w Grodnie – zaginęli w 1965r.) W 1945r. wraz z rodzicami przyjechali do Kętrzyna w ramach repatriacji. W 1954r. przeprowadzili się do Węgorzewa. Mając 14 lat wstąpili do Klubu Żeglarskiego Ligi Morskiej w Węgorzewie, gdzie zaczęli poznawać tajniki sportu żeglarskiego od podstaw. Z czasem zdobywają dyplomy sterników morskich oraz pewność, iż bez morza nie ma dla nich życia. Każdą wolną chwilę spędzali w klubie. Od 1965r. bracia przebywali na emigracji. W 1969 r. wyruszyli w rejs z Nowego Jorku do Buenos Aires – wierzyli, że malutkim plastikowym jachtem uda im się opłynąć Horn i na karnawał wrócić do Rio. Nie powrócili do Rio. Ich odważna próba przeszła do historii żeglarstwa. |
| 08.11. — 20 lat temu Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Rejonu Węgorzewa „MAMRY” oraz Burmistrz Władysław Anchim podpisali umowę z Zakonem Johannitów o utworzeniu Stacji w Węgorzewie z siedzibą przy ul Żeromskiego 2. |
| 18.11. — 70 lat temu rozpoczynał w Olsztynie działalność teatr. |
| 22.11. — 20 lat temu (1995r.) archeolog Jerzy Marek Łapo przeprowadził po raz pierwszy badania sondażowe archeologiczno-architektoniczne na węgorzewskim zamku. Zostały one sfinansowane przez Urząd Miasta i Gminy oraz Muzeum Kultury Ludowej. Wykazały intensywną działalność człowieka prowadzoną w obrębie zamku, a odkrycie wylewu naczynia mogącego pochodzić z XIII w. iż zamek został założony na miejscu dawnej osady pruskiej. |
| 30.11. — 95 lat temu (1920r.) powstał Związek Polaków w Prusach Wschodnich prezesem został ks. Wacław Osiński, a w skład zarządu weszli: chłop Franciszek Kwas i poeta ludowy Michał Lengowski. |
| dzień / m-c |
| 15.12. — 40 lat temu (1975r.) realizując decyzję wójta gminy Węgorzowo Romana Barana i dyrektora szkół gminnych, umieszczono w części Szkoły Podstawowej w Ogonkach – zabytki kultury materialnej z Węgorzewa i okolic. Powstała Izba Regionalna. Odbywały się tam pokazy rękodzieła i szkolenia instruktorów twórczości ludowej. Izba istniała półtorej roku, dzięki staraniom środowiska i poparciu nielicznych przedstawicieli władz. |
| 22.12. — 110 lat temu (1905r.) odbyła się pierwsza jazda drogą kolejową z Węgorzewa do Giżycka (35 km). |
| — 70 lat temu w grudniu 1945r. Karol Małłek zorganizował dla młodzieży mazurskiej Uniwersytet Ludowy w Rudziskach Pasymskich. Uczono tam języka polskiego, historii i geografii, prowadzono zajęcia z regionalizmu i poznawano kulturę ludową. Uczono też konkretnych zawodów. Kursy trwały po 5 miesięcy i obejmowały osoby pomiędzy 18 a 30 rokiem życia. W ten sposób repolonizowano Mazurów i nakłaniano do pracy społecznej i aktywności politycznej. Mimo to władze utrudniały działalność, inwigilowano Karola Małłka i jego współpracowników. By w 1948 r. doprowadzić do zamknięcia tej placówki przez Urząd Bezpieczeństwa. |
| 27.12. — 45 lat temu zmarła Emilia Sukertowa-Biedrawina (ur.29.01.1887r.) publicystka i literatka, badaczka i popularyzatorka przeszłości Warmii i Mazur. |
Opracowanie:
Krystyna Jarosz
Bibliografia:
- Kalendarz Mazur i Warmii 1959, Olsztyn 1958
- S. Achremczyk, Kalendarium dziejów Warmii i Mazur, Olsztyn 1985
- S. Augusiewicz, Węgorzewo w czasie wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655-60 w: Wojsko na Mazurach na przestrzeni dziejów, Węgorzewo 2001, s.35-40