Kalendarz Rocznic Regionalnych 2016
Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie
Wydarzyło się ...
2016
| 45 Lat temu (1971r.) w Węgorzewie założono Towarzystwo Miłośników Ziemi Węgorzewskiej, pierwszą siedzibą była Izba Regionalna przy ul. Pionierów 25, a pierwszym prezesem Michał Żołnierowicz, sekretarzem Barbara Grąziewicz. Okazją do powołania Towarzystwa był zbliżający się jubileusz 400–lecia Węgorzewa. |
| 50 Lat temu (1966r.) w Węgorzewie oddano do użytku stadion sportowy. |
| 55 Lat temu (28 grudnia 1961r.) powstała Fundacja Naukowa im. Wojciecha Kętrzyńskiego przy Stowarzyszeniu Społeczno-Kulturalnym „Pojezierze”. |
| 60 Lat temu (1956r.) jedenaście lat po II Wojnie Światowej, mieszkańcy Węgorzewa otrzymali do użytku pralnię. |
| 65 Lat temu (1951r.) w Giżycku powstało Społeczne Ognisko Muzyczne. Po 15 latach przekształcono je w Państwową Szkołę Muzyczną I stopnia. |
| 70 Lat temu (1946r.) w Giżycku uruchomiono Stację Jeziorową podległą Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. |
| 70 Lat temu na trasie Węgorzewo-Giżycko nie było jeszcze transportu samochodowego, a pływał statek. |
| 80 Lat temu (1936r.) w Giżycku została utworzona placówka naukowa – Instytut Rybacki. |
| 80 Lat temu (1936r.) ukazuje się książka Melchiora Wańkowicza „Na tropach Smętka”. |
| 85 Lat temu w Węgorzewie (1931r.) było 19 wypożyczalni samochodowych oraz 2 autobusy do dyspozycji najemców. |
| 90 Lat temu (1926r.) w Berlinie została zorganizowana Centrala Związku Mazurów na czele z Janem Sawitzkim i Kurtem Obitzem. |
| 95 Lat temu (1921r.) filolog z Malborka Jahannes Zachau napisał „Chronik der Stadt Angerburg” w 350 rocznicę nadania dla Węgorzewa praw miejskich (1571r.) |
| 105 Lat temu (1906r.) nastąpiło otwarcie dwóch nowych linii kolejowych: Giżycko-Węgorzewo oraz Giżycko-Orzysz-Pisz. |
| 110 Lat temu zbudowano w Węgorzewie gazownię. Ulice zabłysły latarniami. W 1901 roku było 75 latarni. |
| 110 Lat temu (1906r.) z inicjatywy Warszawskiego Komitetu Niesienia Pomocy Mazurom, kierowanego przez Antoniego Osuchowskiego, po raz pierwszy wydano w Szczytnie gazetę „Mazur”, redagowaną przez Stanisława Zielińskiego. |
| 110 Lat temu w obecnym budynku Specjalnego Ośrodka Szkolno– Wychowawczego w Węgorzewie założono Dom Wychowawczy. |
| 115 Lat temu (1901r.) Emil Behring, urodzony w Ławicach k. Iławy otrzymał nagrodę Nobla za wynalezienie surowicy antydyfterytowej. |
| 120 Lat temu (1896r.) powstała Mazurska Partia Ludowa na czele z Bogumiłem Lubuszem i Gustawem Leydingiem. |
| 125 Lat temu (1891r.) zbudowano kościół w Pozezdrzu. |
| 130 Lat temu (1886r.) założono w Węgorzewie drukarnię Werda. Drukowała ona „Węgorzewską Gazetę Powiatową”. |
| 130 Lat temu (1886r.) utworzono Parafię Ewangelicką w Pozezdrzu. Mimo, że w 1912r. w rejestrze odnotowano wśród tutejszych parafian zaledwie dwustu Mazurów, to jednak 1926r. w tutejszym kościele odbyły się nabożeństwa w języku polskim, podówczas jedyne w całym powiecie węgorzewskim. |
| 130 Lat temu zbudowano po raz pierwszy zakład użyteczności publicznej – rzeźnię miejską (1886r.) |
| 130 Lat temu (1886r.) w Giżycku wychodziła gazeta „Lotzener Zeitung”. |
| 130 Lat temu (1886r.) 16 czerwca ukazał się pierwszy numer „Gazety Olsztyńskiej”. |
| 130 Lat temu (1886r.) zmarł pastor ewangelicki Paweł Nataniel Paulini (ur. 1881r.) muzyk, folklorysta, najbliższy współpracownik Gizewiusza propagujący język polski na Mazurach. W latach 1830-1845 był proboszczem w Drygałach. |
| 135 Lat temu (1881r.) w Warszawie powstał Komitet Niesienia Pomocy Mazurom, przekształcony później w Ogólnopolski Centralny Komitet dla Śląska, Kaszub i Mazur. |
| 145 Lat temu (1871r.) w Toruniu powstaje Towarzystwo Mazurskiej Inteligencji Ludowej. |
| 145 Lat temu Giżycko było jednym z najmniejszych miasteczek całego Pojezierza Mazurskiego. Więcej ludności w tym okresie miały Srokowo czy też Ryn. |
| 145 Lat temu (1871r.) Prusy Wschodnie jako część Królestwa Pruskiego włączono w granicę II Rzeszy Niemieckiej. |
| 145 Lat temu (1871r.) rozpoczyna się emigracja ludności Prus Wschodnich do Niemiec. |
| 155 Lat temu (1861r.) Giżycko uzyskało połączenie telegraficzne z Królewcem. |
| 160 Lat temu (1856r.) statek „Masovia” odbył pierwszy rejs na szlaku wodnym Pisz – Węgorzewo. |
| 160 Lat temu w Jarotach pod Olsztynem urodził się ks. Walenty Barczewski (ur. 1856r.–zm. 1928r.) działacz narodowy, autor m in. doskonałych, wielokrotnie wydawanych „Kiermasów na polskiej Warmii”, przywódca duchowy ludności warmińskiej, proboszcz parafii brąswałdzkiej w powiecie olsztyńskim, nauczyciel języka polskiego, współzałożyciel Związku Polaków w Prusach Wschodnich i Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmii. Dla upamiętnienia życia i dzieła księdza miasteczko Wartenburg w powiecie olsztyńskim nazwano Barczewo, a Alt Wartenburg - Barczewko. |
| 160 Lat temu urodził się w Olecku Jan Karol Sembrzycki vel Zembrzycki (1856r.-zm.1919r.) z zawodu aptekarz z zamiłowania bibliofil, publicysta i literat. Wydawał dla Mazurów pismo „Mazur” (1883-84) i „Mazur Wschodnio-Pruski” (1885). Pisywał do „Wisły” gdzie drukował m.in. „Przyczynki do charakterystyki Mazurów Pruskich” (1889), „O gwarze Mazurów Pruskich” (1889), „Wesele na Mazurach”(1893). Opracował także pierwszy „Krótki przegląd literatury ewangelicko-polskiej Mazurów i Ślązaków od 1670”. |
| 165 Lat temu (1851r.) w pobliżu Giżycka nad Niegocinem zakończono budowę potężnej twierdzy otoczonej sześcioma bastionami – nazwanej na cześć pruskiego ministra wojny, generała Hermana von Boyena. |
| 165 Lat temu (1851r.) rozpoczęto budowę szosy łączącej Giżycko z Kętrzynem. Budowę zakończono po 4 latach. |
| 175 Lat temu w Węgorzewie (1841r.) zakończono brukowanie ulic i placów. |
| 180 Lat temu (1836r.) pastorzy ewangeliccy na synodzie w Olecku zażądali dla Mazurów nauczycieli znających język polski. |
| 185 (1831–1832) zapanowała epidemia cholery w Prusach Wschodnich. W Giżycku zmarło sto osób. |
| 185 Lat temu (1831r.) w lipcu powstańcze korpusy litewskie generałów Antoniego Giełguda i Dezyderego Chłapowskiego oraz Józefa Szymanowskiego i Franciszka Rolanda – powstańców listopadowych przekraczają granicę Prus i zostają internowane. |
| 190 Lat temu (1826r.) powstał pierwszy punkt pocztowy w zamku węgorzewskim, a po roku budynek poczty przy ulicy Zamkowej. |
| 190 Lat temu (1826r.) w Węgorzewie powstaje Seminarium dla nauczycieli polskich. |
| 195 Lat temu Węgorzewo zostało miastem powiatowym (1821r.) |
| 205 Lat temu (1811r.) w Giżycku zniesiono przymus cechowy. Oznaczało to zniesienie cenników, a w życiu gospodarczym nastały zasady wolnego handlu. |
| 215 Lat temu (1801r.) władze miejskie Węgorzewa poczuły się w obowiązku wynagradzenia wszystkich trzech nauczycieli szkoły łacińskiej tzw. strawnym, które dla rektora wynosiło 28 talarów i 60 gr. W sumie jednak było to niewiele – aby się wyżyć nauczyciele musieli chwytać się prac dodatkowych i dorywczych. Często tak podrzędnych jak czyszczenie lichtarzy, sprzątanie kościoła. |
| 265 Lat temu (listopad 1751r.) zmarł Jan Władysław Suchodolec, słynny budowniczy tam, śluz, kanałów i wodociągów. Wynalazca przyrządów dla geometrów. Kontynuując prace swojego ojca ukończył wielką mapę Prus i projekt kanału łączącego Wielkie Jeziora z Pregołą. |
| 275 Lat temu (1741r.) powstała szkoła w Mazuchówce. |
| 280 Lat temu (1736r.) w drodze powrotnej z Królewca do Paryża w Węgorzewie zatrzymał się król Stanisław Leszczyński od 28 marca do 12 maja. |
| 305 Lat temu skończyła się najstraszniejsza z epidemii, która spustoszyła tereny Europy Środkowej, a szczególnie Litwę i Prusy. |
| 315 Lat temu (1701r.) w Giżycku powstał cech „wszystkich pracujących przy pomocy młota” był to sromny początek rozwoju rzemiosła w mieście. |
| 330 Lat temu w Prusach wprowadzono zarządzenie zobowiązujące każdego kto zawiera związek małżeński do posadzenia 6 dębów. |
| 340 Lat temu (1676r.) ukazuje się szczegółowa mapa Prus Książęcych Kaspra Hennenbergera. |
| 355 Lat temu (1661r.) ukazywać zaczęła się pierwsza gazeta w historii polskiej prasy „Merkuriusz”. |
| 375 Lat temu (1641r.) 6 października Fryderyk Wilhelm składa w Warszawie królowi polskiemu hołd lenny: ostatni hołd pruski. |
| 395 Lat temu (1621r.) po raz pierwszy wspomniano o wsi Wesołowo. |
| 400 Lat temu (1616r.) urodził się w Rynie Tomasz Molitor (zm. 1682r.) pastor i poeta. Napisał m.in. obszerny poemat „O wtargnięciu tatarskim do Prus w roku 1656”. |
| 405 Lat temu (1611r.) ukończono budowę kościoła parafialnego w Węgorzewie pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. Do zakończenia budowy przyczynili się dwaj magnaci: Fryderyk zu Dohna, Andrzej von Kreytzen. Ich herby wbudowano nad portalem wejściowym w kościele. Kościół jest najcenniejszym zabytkiem w Węgorzewie. |
| 440 Lat temu (1576r.) wydzielono parafię Kuty. |
| 445 Lat temu (1571r.) 4 kwietnia książę pruski Albrecht Fryderyk nadał Nowej Wsi prawa miejskie. Zmieniono nazwę osady przyjęto ją od zamku Angerburg obecnie Węgorzewo. |
| 465 Lat temu (1551r. ) założono wieś Tros. |
| 465 Lat temu (1551r.) Jan Seklucjan wydał pierwsze drukowane tłumaczenie na język polski „Nowego Testamentu”. |
| 470 Lat temu (1546r.) w Kętrzynie przy kościele polskim powstaje szkoła przygotowująca uczniów do nauki na uniwersytecie w Królewcu. |
| 470 Lat temu w Ełku Maleccy zakładają pierwszą szkołę średnią na Mazurach. |
| 535 Lat temu (od 1481r.) pierwszym proboszczem w Giżycku jest Polak, ksiądz Maciej z Brzostowa z diecezji płockiej. |
| 545 Lat temu założono wieś Upałty. |
| 575 Lat temu (1441r.) lokacja wsi Mazuchówka. |
| 605 Lat temu (1411r.) została utworzona reprezentacja stanowa Prus. |
| 610 Lat temu (1406r. przy nadaniu majątku) wymieniono po raz pierwszy nazwę osady Guja. |
| 610 Lat temu (1406r.) wystawiono ponowną lokację dla wsi Węgielsztyn. |
| 675 Lat temu (1341r.) po raz pierwszy nadano ziemię przy zamku węgorzewskim. |
| 705 Lat temu (1311r.) założono Pieniężno. |
| 765 Lat temu (1251r.) biskup warmiński Anzelm jako legat papieski wytyczył granicę Diecezji Warmińskiej. |
| 790 Lat temu (1226r.) książę Konrad Mazowiecki zgłasza wielkiemu mistrzowi Zakonu Krzyżackiego propozycję podboju Prus i nadaje tereny, które zdobędzie w Prusach. |
STYCZEŃ
Mazurskie przysłowia ludowe
Jasny dzień Pawła Świętego, spodziewaj się roku dobrego.
Kiedy w styczniu rośnie trawa, to lato już jej nie dostawa.
Gdy Trzy Króle pogodą obdarzą, nie zasypiaj ranków gospodarzu.
| dzień / m-c |
| 01.01. — 20 lat temu (1996r.) w „Gazecie Giżyckiej” ukazała się wkładka „Węgorzewskiego Tygodnia”. |
| 01.01. — 20 lat temu (1996r.) ukazał się pierwszy numer „Biuletynu Samorządowego”. |
| 06.01. — 50 lat temu (1966r.) w Puszczy Boreckiej odbyły się niebywale rzadkie łowy. Po raz pierwszy od wielu dziesiątków lat wydane zostało pozwolenie na upolowanie żubra. Polował arystokrata włoski, który za skórę i poroże zwierza zapłacił 5 tysięcy dolarów. |
| 07.01. — 270 lat temu (1746r.) w Węgorzewie zmarł Jerzy Andrzej Helwing (ur. 14.12.1666r. w Węgorzewie) przyrodnik, lekarz, proboszcz, autor wspaniałych dzieł przyrodniczych znanych w całej ówczesnej Europie. |
| 10.01. — 160 lat temu urodził się Jan Karol Sembrzycki vel Zembrzycki (ur.10.01.1856r. w Olecku – zm. 08.03.1919r. w Kłajpedzie) z zawodu aptekarz z zamiłowania bibliofil, folklorysta, publicysta, redaktor i wydawca tygodnika „Mazur” (1883-84) i „Mazur Wschodnio-Pruski” (1885). Dzięki współpracy z redakcją pisma „Wisła” wydał m.in. „Przyczynki do charakterystyki Mazurów Pruskich” (1889), „O gwarze Mazurów Pruskich” (1889) i o „Weselu na Mazurach”. Jako pierwszy opracował „Krótki przegląd literatury ewangelicko-polskiej Mazurów i Ślązaków od roku 1670”, (1887). |
| 18.01. — 70 lat temu (1946r.) w Poznaniu zmarł światowej sławy kompozytor Feliks Nowowiejski. Urodził się w Barczewie na Warmii. Pierwsze lekcje muzyki pobierał w Świętej Lipce. Mając 19 lat zdobył pierwszą nagrodę na konkursie kompozytorskim w Londynie. Nagroda umożliwiła mu dalsze studia w konserwatorium berlińskim. Osobiste przeżycia tego okresu zamyka we wspaniałym oratorium „Powrót syna marnotrawnego”, które przynosi mu nagrodę „Prix de Roma”. W 1909 r. w Amsterdamie odbywa się premiera „Quo vadis”. Nowowiejski jest twórcą melodii do „Roty”, stworzył operę „Legenda Bałtyku” oraz pieśń „O Warmio moja miła”, uznanej za hymn Warmii. Pierwsze takty tej pieśni stanowiły sygnał rozgłośni Polskiego Radia w Olsztynie od lat 50. do początku lat 90. XX wieku. Kolejne sygnały w Radiu Olsztyn nawiązują do tej melodii. |
| 18.01. — 315 lat temu (1701r.) w Królewcu elektor brandenburski Fryderyk III koronuje się na króla w Prusach. |
| 19.01. — 195 lat temu (1821r.) w Nidzicy urodził się Ferdynand Adolf Gregorovius ( ur. 19.01.1821r.- zm. 1891r.), historyk, pisarz niemiecki, autor „Idei polskości” (1848r.) oraz „Pieśni polskich i węgierskich” (1849r.) będących hołdem dla obu narodów walczących o niepodległość. Był jednym z najwierniejszych przyjaciół Polaków w XIX w. Swoją sławę światową zawdzięcza studium nad średniowiecznym Rzymem i Grecją. |
| 22.01. — 50 lat temu (1966r.) w Sali Rycerskiej zamku olsztyńskiego odbyła się uroczysta sesja poświęcona obchodom Tysiąclecia Państwa Polskiego. Podczas sesji odsłonięta została wmurowana w ścianę zamku pamiątkowa tablica z nazwiskami pomordowanych przez hitlerowców m.in. Kurta Obitza. |
LUTY
Mazurskie przysłowia ludowe
Czasem luty ostro luty – czasem luty same pluty.
Po świętej Dorocie wyschną chusty na płocie.
Luty stały – latem upały.
W Macieja mrozy panujące, przez długie czasy są trwające.
| dzień / m-c |
| 01.02. — 605 lat temu (1411r.) w Toruniu Polska podpisała z Zakonem Krzyżackim traktat pokojowy na mocy którego odzyskała ziemię dobrzyńską, a Litwa Żmudź. |
| 02.02. — 150 lat temu (1866r.) w Kawęczynie pod Szczytnem urodziła się Charlotta Ludorf, jedna z najbardziej znanych pieśniarek ludowych. Państwowy Instytut Sztuki oraz Polskie Radio nagrały w jej wykonaniu kilkadziesiąt oryginalnych melodii, wśród nich jedyna zanotowana na terenie Mazur ballada górnicza, będąca reminiscencją wędrówek ludów byłych Prus Wschodnich za chlebem do kopalni zachodnioniemieckich. Zmarła w Wawrochach w 1961r. |
| 03.02. — 170 lat temu (1846r.) zmarł w Ełku ks. Fryderyk Tymoteusz Krieger. Od 1920r. proboszcz i superintendent ewangelicki w Ełku, zwolennik prowadzenia lekcji religii po polsku. W memoriałach do władz przekonywał, że Mazurzy mówią i czytają po polsku. Przejął opiekę nad dwunastoletnim Gustawem Gizewiuszem jako krewny ze strony matki. Zabrał go z Pisza i posłał do gimnazjum w Ełku. |
| 10.02. — 695 lat temu (1321r.) wyrokiem sądu papieskiego wydanym w Inowrocławiu, skazano zakon krzyżacki na zwrot Pomorza Gdańskiego. |
| 14.02. — 60 lat temu (1956r.) odbył się XX Zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Przełomowe wydarzenie dla stosunków wewnętrznych w ZSRR i światowych. Nikita S. Chruszczow wygłosił tajny referat, w którym napiętnował zbrodniczy system władzy wprowadzony przez Józefa Stalina. Powracać zaczęli Polacy zesłani na Syberie, rozpoczął się stopniowy proces destalinizacji w Polsce. |
MARZEC
Mazurskie przysłowia ludowe
Gdy w marcu deszcz pada, wtedy rolnikowi biada.
Gdy słońce jaśnieje – to rolnik się śmieje.
Mokry marzec gbura boli, suchy marzec sprzyja roli.
W marcu jak w garncu.
Marzec zielony-niedobre plony.
| dzień / m-c |
| 03.03. — 140 lat temu zmarł Jan Fryderyk Anders (ur.27.01.1809r.–zm. 03.03.1876r.) ksiądz ewangelicki, autor podręcznika do nauki języka polskiego, przeciwnik germanizacji. W latach 1848-1858 był proboszczem w Węgorzewie. |
| 06.03. — 305 lat temu (1711r.) Niemiec Jan Dawid Zaencker został właścicielem Drukarni Polskiej w Królewcu. Do historii kultury polskiej wszedł jako wydawca drugiej w dziejach czasopiśmiennictwa polskiego gazety, pt. „Poczta Królewiecka”. |
| 11.03. — 70 lat temu (1946r.) utworzono Okręg Olsztyński Polskiego Związku Polaków, który m.in. zorganizował akcję porad prawnych dla potrzebującej pomocy ludności autochtonicznej. |
| 14.03. — 215 lat temu (1801r.) w Berlinie zmarł biskup warmiński Ignacy Krasicki. Był wybitnym poetą polskim okresu oświecenia. Godność księcia biskupa Warmii piastował od 1766 do 1795, gdy został arcybiskupem i przeniósł się do Gniezna. Za jego czasów Lidzbark był nie tylko centrum administracyjnym, lecz i znanym ośrodkiem kultury. |
| 19.03. — 70 lat temu (1946r.) do Olsztyna przybyły trzy transporty (jak wówczas nazywano) „repatriantów” z terenów wschodnich, łącznie 1250 osób. Większość osadników ekspatriantów została skierowana do powiatu pasłęckiego. Marzec 1946 roku był okresem największego nasilenia ruchu przesiedleńców na Warmii i Mazurach. |
| 23.03. — 30 lat temu zmarł Władysław Gębik (ur. 14.06.1900r. w Szczyrzycu koło Limanowej-zm.23.03.1986r. w Olsztynie) doktor nauk filozoficznych, wybitny pedagog, folklorysta, działacz społeczno– kulturalny, literat i publicysta. |
| 27.03. — 35 lat temu (1981r.) odbył się czterogodzinny strajk ostrzegawczy „Solidarności” w związku z wydarzeniami w Bydgoszczy. |
| 28.03. — 280 lat temu (1736r.) w węgorzewskim zamku przebywał król Stanisław Leszczyński (ur. 1677r.-zm.1766r.). Po abdykacji 1736r. udał się do Francji – po drodze z Królewca gościł ponownie w Węgorzewie do 12 maja. |
KWIECIEŃ
Mazurskie przysłowia ludowe
Kwiecień ciepły, słotny maj, czerwiec mokry Boże daj.
Nie masz w biegu czasu kwietnia tak dobrego, by nie wsadził słup kołpaka śnieżnego.
Pilny już w Jerzego sieje, legat się przy ogniu grzeje.
Na świętego Marka sieje się ostatnia jarka.
| dzień / m-c |
| 04.04. — 445 lat temu Węgorzewo otrzymało prawa miejskie (1571r.). Książę pruski Albrecht nadał Nowej Wsi prawa miejskie. Obszar 60 włók należący do Nowej Wsi przeszedł na własność miasta. Z tego przypadło dla proboszcza 2 włóki, dla karczmarzy podmiejskich po 1, dla kowala 2, reszta dla obywateli miasta prowadzących handel lub rzemiosło. Nowa Wieś liczyła w 1571r. dwustu trzydziestu mieszkańców. Prawa miejskie dawano jej więc przewidując, że osada się rozwinie. Nadano nazwę przejętą od zamku Angerburg, Mazurzy spolszczyli tę nazwę na Węgobork. |
| 21.04. — 375 lat temu (1641r.) rządy w Prusach Książęcych obejmuje elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm. |
| 22.04. — 85 lat temu zmarł Herman Adalbert Braun (ur.09.02.1845r.−zm. 22.04.1931r.) założyciel i kierownik zakładów „Bethesda”. Nazywano go „ojcem kalek”. W jubileusz 50-lecia sprawowania urzędu nadano mu tytuł Honorowego Obywatela Angerburga / Węgorzewa. W 1925r. lewą przecznicę ulicy Dworcowej nazwano jego nazwiskiem z okazji jego 80 urodzin. |
MAJ
Mazurskie przysłowia ludowe
Na pierwszego maja szron obiecuje hojny plon.
Pszczoły gdy się roją w maju, wiele miodu nam sprawiają.
Deszczyk majowy, jak łzy młodej wdowy.
Kiedy w maju deszcz pada, rola obfitości swą wyda.
| dzień / m-c |
| 04.05. — 25 lat temu zmarł rzeźbiarz Jan Girwidz (ur.24.08.1912r. w Podrezie ZSRR-zm.4.05.1991r. w Węgorzewie). Ulubionym tematem jego prac był Chrystus ukrzyżowany. Przeżycia wojenne wywarły niezatarte piętno w świadomości artysty i po wielu latach uzewnętrzniły się w jego twórczości. Uzyskał dużą biegłość techniczną. Rzeźby jego są bardzo skromne, o miękkim modelunku, czasem z zamierzonymi deformacjami lub schematycznie potraktowaną bryłą. |
| 06.05. — 130 lat temu (1886r.) zmarł Karol Sembrzycki (ur.6.11.1823r. w Kruklankach) nauczyciel, poeta, folklorysta mazurski. Wydał m.in. „Powieści i pieśni dla Mazur”. W jego domu funkcjonowała pierwsza na Mazurach „Biblioteczka” Towarzystwa Czytelni Ludowych. |
| 11.05. — 305 lat temu (1711r.) piorun uderzył w wieżę kościoła parafialnego w Węgorzewie, roztrzaskał kilka belek i stopił wiele piszczałek w organach. Naprawa kosztowała 1000 marek według rachunków kościelnych. |
| 14.05. — 95 lat temu urodził się Edward Martuszewski (ur.14.05.1921r.–27.07.1982r.) dziennikarz radiowy, tłumacz, krytyk literacki, eseista, autor książek: „Nawet kamień”, „Polscy i niepolscy Prusacy”. |
| 17.05. — 85 lat temu zmarł August Quendau (ur. 13.01.1868r.–zm. 17.05.1931r.) nauczyciel, który 25 lat poświęcił badaniom nad genezą jeziora Mamry. Wydał wiele opracowań o środowisku przyrodniczym Mamr i okolic. Zebrał i spreparował kolekcję 230 ptaków. Został pochowany na wyspie Upałty. |
| 29.05. — 70 lat temu utworzono województwo olsztyńskie z siedzibą w Olsztynie, składające się z 18 powiatów. |
| 31.05. — 110 lat (1906r.) temu ostatni raz dyliżans przebył trasę z Giżycka do Orzysza. |
| 31.05. — 335 lat temu urodził się hrabia Hans Heinrich von Katte (ur. 16.10.1681r. na Pomorzu – zm. 31.05.1741r.w Rekahn). Szef Pułku Kirasjerów nr 9, którzy kwaterowali w Węgorzewie w latach 1718–1740. Był ojcem Hansa Hermana von Kattego, który 1730r. został stracony w Kostrzyniu za udział w próbie ucieczki następcy tronu Fryderyka II. |
| 31.05. — 20 lat temu (1996r.) w Węgorzewie odbył się pierwszy Festiwal Dziecięcych Zespołów Folklorystycznych Mniejszości Narodowych organizowany przez Muzeum wraz ze Związkiem Ukraińców w Polsce. |
CZERWIEC
Mazurskie przysłowia ludowe
Przed św. Janem o deszcz prosić trzeba, po św. Janie sam spadnie z nieba.
Czerwiec temu się zieleni, kto pracować się nie leni.
| dzień / m-c |
| 01.06. — 20 lat temu (1996r.) ukazał się pierwszy tom rocznika „Studia Angerburgica”. |
| 11.06. — 40 lat temu rozporządzeniem Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska dokonano zmian granic gmin łącząc m.in. gminę Węgielsztyn z Węgorzewem i gminę Grabowo z Gołdapią. |
| 13.06. — 25 lat temu (1991r.) powołano do istnienia Muzeum Współczesnej Kultury Ludowej (13.04.1992r. usunięto z nazwy „Współczesnej” decyzją wojewody suwalskiego). W budynku przy ulicy Portowej wcześniej funkcjonowało Przedszkole nr 4. |
| 27.06. — 75 lat temu (1941r.) w Białymstoku został zastrzelony przez hitlerowców poeta ludowy Wincenty Kobzur. Protestował przeciwko eksterminacji ludności żydowskiej. Jego miastem rodzinnym był Olsztyn. Był to człowiek o wyjątkowo rozwiniętym poczuciu sprawiedliwości, wrażliwości na krzywdę ludzką. Służąc w wojsku niemieckim zabił oficera znęcającego się nad rekrutem i został skazany na 15 lat więzienia (uwolniony w 1918 r.). Od 1934 r. mieszkał w Białymstoku, gdzie pisał wiersze i pamiętniki. Wszystkie rękopisy W. Kobzura zaginęły w czasie II wojny światowej. |
LIPIEC
Mazurskie przysłowia ludowe
Jaki czas w dzień Siedmiu Braci bywa, taki przez pięćdziesiąt dni przebywa.
W Małgorzatę deszcz niemiły, przez cztery niedziel dozna siły.
| dzień / m-c |
| 01.07. — 70 lat temu (1946r.) uruchomiono linie wodną Giżycko – Węgorzewo, obsługiwana przez M/S Podolanin. |
| 07.07. — 70 lat temu (1946r.) w Węgorzewie miejscowy Oddział Związku Zawodowego Rzemieślników i Robotników Budowlanych otworzył pierwszą świetlice – miejsce spotkań i ówczesnego życia kulturalnego. |
| 12.07. — 25 lat temu pięć medali w Młodzieżowych Mistrzostwach Polski w Bydgoszczy zdobyli kajakarze klubu Vęgorii. |
| 20.07. — 40 lat temu uruchomiono drugi program Telewizji Polskiej dla województwa suwalskiego. |
SIERPIEŃ
Mazurskie przysłowia ludowe
Na Pańskie Przemienienie lepsze gospodarza mienie.
Na św. Wawrzyniec daje kapusta wieniec.
| dzień / m-c |
| 01.08. — 25 lat temu (1991r. w Giżycku) zmarła Helena Iwaszkiewicz rzeźbiarka ludowa (ur.24.06.1900r.wWilnie). Rzeźbiła figurki, koguciki, gwizdki, dzbanki w glinie. W zbiorach Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie jest ok. 40 prac tej autorki. |
| 04.08. — 25 lat temu (1991r.) otwarto w Węgorzewie pierwszy Klub piwny nazwany przez właścicieli „Pub Szwejk”. |
| 04.08. — 40 lat temu (1976r.) spłonął w Węgorzewie odremontowany Miejski Dom Kultury. |
| 17.08. — 70 lat temu (1946r.) na Warmię i Mazury przybyła komisja Ministerstwa Oświaty w poszukiwaniu siedziby dla projektowanego Liceum Mazurskiego, opartego na wzorach Liceum Krzemienieckiego. Inspiratorem akcji był Rząd Jedności Narodowej. Poszukiwania objęły miasta: Olsztyn, Kętrzyn, Giżycko (wówczas Łuczany), Lidzbark Warmiński, Dobre Miasto, Szczytno i Pasym. Na ewentualna lokalizację liceum wybrano miasto Kętrzyn lub Szczytno. Do sprawy wrócono po 1956r.i tym razem jednak skończyło się na dyskusjach. Tradycje Liceum Krzemienieckiego kontynuuje warszawskie XXVII Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Czackiego. |
| 20.08. — 40 lat temu (1976r.) uruchomiono drugi program telewizyjny dla województwa suwalskiego. |
| 22.08. — 140 lat temu urodził się Erich Braun (ur. 22.08.1876r. – zm. 1945r.) misjonarz, proboszcz w parafii zakładów „Betesda”. W 1923r. zdobył fundusze z odczytów w Ameryce Północnej, Niemczech i przeznaczył na budowę kościoła parafialnego „Betesda” - dziś kościół obrządku greko-katolickiego przy ul. 11 Listopada. |
WRZESIEŃ
Mazurskie przysłowia ludowe
Idzi na rogu woła gra: gburze siej żyto!
W dzień cnej Marji Narodzenie nie jest za prędkie ni za późne sienie.
| dzień / m-c |
| 11.09. — 30 lat temu (1986r.) zwolniono wszystkich więźniów politycznych w Polsce, na co miało wpływ dojście do władzy w ZSRR Michaiła Gorbaczowa. |
| 20.09. — 35 lat temu (1981r.) na stadionie „Stomilu” w Olsztynie Prymas Polski arcybiskup Józef Glemp uroczyście poświęcił sztandar „Regionu Warmińsko – Mazurskiego” NSZZ „Solidarność” oraz plony ze zbiorów. |
| 27.09. — 685 lat temu (1331r.) wojska polskie zwyciężają Krzyżaków pod Płowcami. |
PAŹDZIERNIK
Mazurskie przysłowia ludowe
Na świętego Gawła suchy dzień, suche też lato, sucha jesień.
Miesiąc październik marca obraz wierny.
Święta Urszula i Kordula dzieci do pieca przytula.
Na Edwarda jesień twarda.
| dzień / m-c |
| 06.10. — 375 lat temu (1641r.) Fryderyk Wilhelm złożył w Warszawie królowi polskiemu hołd lenny, ostatni hołd pruski. |
| 20.10. — 35 lat temu zmarł Stanisław Cierniak (ur.23.02.1924r. – zm.1981r.) rzeźbiarz ludowy z Węgorzewa. Zaczął tworzyć mając 45 lat. |
| 27.10. — 70 lat temu (1946r.) odbył się Kongres Polaków Autochtonów i zjazd byłych członków Związku Polaków w Niemczech. |
LISTOPAD
| dzień / m-c |
| 02.11. — 70 lat temu (1946r.) w Olsztynie odbył się uroczysty pogrzeb prochów Seweryna Pieniężnego (juniora) Leona Włodarczaka i Jana Mazy – zamordowanych w obozie koncentracyjnym w Hohenbruch koło Królewca oraz sprowadzonych z obozu koncentracyjnego w Dachau prochów Ryszarda Knosały. |
| 03.11. — 50 lat temu (1966 r.) w Dobrym Mieście otwarto nowy zakład produkcyjny, Robotniczą Spółdzielnię Pracy „Jutrzenka”, która dziś znana jest w całym kraju jako producent śliwek w czekoladzie oraz „krówek”. |
| 09.11. — 405 lat temu (1611r.) sejm polski nadaje Prusy Książęce w lenno elektorowi brandenburskiemu Janowi Zygmuntowi i rozciąga prawa do lenna na Hohenzollernów brandenburskich. |
| 27.11. — 60 lat temu (1956r.) powstało Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”. |
GRUDZIEŃ
Mazurskie przysłowia ludowe
Grudzień zimny, śniegiem przykryty, daje rok na zboże obfity.
Na św. Barbarę błoto, będzie zima jak złoto.
Św. Mikołaj sejm wilczy zbiera.
| dzień / m-c |
| 04.12. — 60 lat temu (1956r.) rozpoczyna nadawanie na falach średnich 202 m Radio Olsztyn. |
| 11.12. — 25 lat temu (1991r.)nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum Współczesnej Kultury Ludowej w Węgorzewie, nazwę zmienił oficjalnie wojewoda w 1992 roku na Muzeum Kultury Ludowej. |
| 12.12. — 35 lat temu zmarł Stanisław Bielikowicz (ur.02.01.1922r. w Meleganach k. Święcian – zm.12.12.1981r. w Olsztynie) nauczyciel, działacz harcerski, miłośnik turystyki wodnej, znany z pogadanek radiowych w gwarze wileńskiej jako Wincuk Dyrwan autor książki „Wincuk gada”, „Fanaberie ciotki Onufrowej”. |
| 13.12. — 35 lat temu (1981r.) wprowadzono stan wojenny – zawieszono działalność związków zawodowych i organizacji pozarządowych; działaczy opozycji internowano, wprowadzono godzinę milicyjną. |
| 14.12. — 350 lat temu (1666r.) w Węgorzewie urodził się Jerzy Andrzej Helwing. |
| 17.12. — 135 lat temu urodził się Mieczysław Orłowicz (ur.17.12.1881r. w Komarnie k. Lwowa – zm. 4.10.1959r. w Warszawie) dr prawa, historyk sztuki, wielki pasjonat turystyki i krajoznawstwa. Wydał ponad sto przewodników po całej Polsce, w których specjalne miejsce zajmuje opis terenów Warmii i Mazur. Wydał m.in. „Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii” (1923r.), „Zwiedzajcie Warmię i Mazury”, „Wielkie Jeziora Mazurskie”. |
Opracowanie:
Krystyna Jarosz
Bibliografia:
- Kalendarz Mazur i Warmii 1959, Olsztyn 1958
- Kalendarz historyczny pod red. Bronisława Sałudy, „Warmia i Mazury”, lata 50. XX w.
- S. Achremczyk, Kalendarium dziejów Warmii i Mazur, Olsztyn 1985
- S. Augusiewicz, Węgorzewo w czasie wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655-60 w: Wojsko na Mazurach na przestrzeni dziejów, Węgorzewo 2001, s. 35-40