Kalendarz Rocznic Regionalnych 2018

Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie


Wydarzyło się ...

2018

775 Lat temu (1243 r.) papież Innocenty IV podzielił tereny między Wisłą a Niemnem na cztery diecezje. Pierwszym biskupem został w 1250 r. Anzelm. Wszystkie cztery diecezje były podporządkowane nowej metropolii Prus, Inflant i Estonii, co potwierdził papież Aleksander IV bullą „Cum universis” z 31 marca 1255 r.
545 Lat temu (19 lutego 1473 r.) urodził się w Toruniu Mikołaj Kopernik (zmarł 21 maja 1543 r. we Fromborku).
475 Lat temu zmarł 21 maja 1543 r. we Fromborku, kanonik warmiński, wybitny astronom, prawnik, ekonomista i lekarz Mikołaj Kopernik autor dzieła „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich), którym dokonał przełomu podważając panujące w średniowiecznej nauce poglądy. Wywołał jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych, nazywaną przewrotem kopernikańskim.
475 Lat temu (1543 r.) Pawłowi z Leca (Giżycko) książe Albrecht nadał 100 włók na założenie wsi Pozezdrze (niem. Possessern, od 1938 r. Grossgarten).
455 Lat temu starosta węgorzewski nadał Pawłowi Lisowi cztery włóki ziemi za założenie wsi Pawłowo.
430 Lat temu (27 marca 1588 r.) w Kutach koło Węgorzewa urodził się Celestyn Myślęta, był synem miejscowego pastora. Po studiach w Albertynie i za granicą został profesorem Uniwersytetu Albertyna w Królewcu. Zajmował się orientalistyką i teologią, znał osiem języków wschodnich i był autorem około 30 rozpraw teologicznych. Obierano go siedmiokrotnie rektorem Uniwersytetu w Królewcu. Zasłynął jako ostry polemista nie przebierający w słowach, uczestnik dysput religijnych.
410 Lat temu na skwerze przed Placem Wolności, a Bankiem PKO stał prawdopodobnie pierwszy drewniany kościółek w mieście, który spłonął podczas wielkiego pożaru miasta w 1608 r. Później już w nazwie pozostał Plac Klasztorny przed ostatnim ratuszem, a obecnie skrawek zieleni jeszcze….
410 Lat temu w Węgorzewie (1608 r.)spłonął pierwszy ratusz posiadający piękną wysoką wieżę z okrągłą kopułą i zegarem wieżowym. Zbudowany został w 1588 r. był okazały, dwupiętrowy, stał pośrodku Rynku przy wejściu były dwa kamienne lwy.
405 Lat temu 18 stycznia (1613 r.) w Braniewie zmarła Regina Protmann (ur. 1552 r.), założycielka Sióstr św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy. 13 czerwca 1999 roku matka Regina została beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II. 28 czerwca 2000 uchwałą Rady Miasta Braniewo została ustanowiona patronką miasta.
390 Lat temu urodził się Zbigniew Morsztyn (ok. 1628 r.) jeden z najwybitniejszych poetów polskiego baroku, autor zbioru wierszy „Muza domowa”. Zamieszkał we wsi Stara Rudawka w gminie Ryn gdzie napisał „Pierś w ucisku” wiersze okolicznościowe pt. „Żywe wota…” poświecony Lehndorffom czy „Treny żałosne”.
390 Lat temu (1628 r.) elektor Jerzy Wilhelm nadał prawa miejskie dla osady Barciany (niem. Barten, lit. Bartėniai). Obecnie jest to wieś w powiecie kętrzyńskim.
380 Lat (19.01.1638 r.) temu odlany został największy dzwon w kościele p.w. Piotra i Pawła w Węgorzewie.
370 Lat (budowano je w latach 1647-1648) temu zakończono budowę organów 28-głosowych do kościoła parafialnego w Węgorzewie z wiatrownicami suwakowymi; szczytowym osiągnięciem w budownictwie organowym – dzieło Joachima Thiela. „Odznaczają się one miękkim, szlachetnym i pełnym charakterystycznego ciepła brzmieniem (…) dają najbardziej czysty, klarowny obraz muzyki polifonicznej”. Mistrzowie baroku chcąc nadać szlachetne i ciepłe brzmienie swoim instrumentom, kładli duży nacisk na „żywy” dźwięk, ale także na moment jego powstawania. Wykorzystywali w tym celu szmery (syk) spowodowany przez delikatne ząbkowanie rdzenia piszczałki, które przy rozpoczęciu gry dźwięk artykułują i przyczyniają się do jego ożywienia. O budowniczym wiadomo jedynie ze pochodził prawdopodobnie ze Śląska i zamieszkał w Kętrzynie. Po raz pierwszy gruntownego remontu dokonano po przeszło pięćdziesięciu latach w 1708 r. kolejni organmistrzowie nie wprowadzali żadnych zmian, a starali się tylko o należyte ich utrzymanie. W latach 1806-1807 podczas działań wojennych organy uległy poważnej dewastacji. Naprawą organów i uzupełnienia brakujących głosów podjął się Jan Scherweit, a nawet nieco rozbudował ok. 1820 r. Około 1850 r. wbudowano nowe klawiatury ponieważ stare, bardzo sfatygowane, nie nadawały się już do użytku. Poważniejszych prac dokonał na instrumencie w 1912 r. - Karol Nowak, organmistrz z Królewca. W latach 20-XX w. opiekował się organami J. Wittek z Elbląga. Po II Wojnie Światowej organy uległy poważnej dewastacji, sporą część odtworzono ponownie starając się rekonstrukcje prowadzić w kierunku przywrócenia im dawnej dyspozycji głosowej, a pod względem intonacji barokowego brzmienia.
360 Lat temu do Prus przybywają pierwsi arianie polscy. Poeta Zbigniew Morsztyn kupił dobra - Jagodny Młyn i Rudówkę.
350 Lat temu (29.03.1668 r.) w Kotle (starostwo piskie) odbył się II synod arian. Uczestniczyli w nim m.in. Samuel Przypokowski, Zbigniew Morsztyn, Tobiasz Arciszewski, Aleksander Konarski i Jan Trembecki. Omawiano ogólne położenie arian, radzono nad stałą groźbą ponownego wygnania.
330 Lat temu (23.10.1688 r.) zawarty został pierwszy kontrakt na budowę kościoła w Świętej Lipce. Stronami byli jezuici z Reszla oraz Jarzy Ertli, murarz z Wilna, który otrzymał wynagrodzenie po wykonaniu fundamentów. Budowa fundamentów zajęła pół roku.
325 Lat temu (1693 r.) zmarł Andrzej Wedecke urodzony w Węgorzewie w 1632 r. przez wiele lat był proboszczem w Giżycku. Zajmował się tłumaczeniem pieśni religijnych z polskiego na niemiecki i odwrotnie. Bardzo udane, wierne i wartościowe artystycznie były jego tłumaczenia psalmów i pieśni Jana Kochanowskiego.
325 Lat temu zakończono budowę kościoła w Świętej Lipce (1687-1693).
320 Lat temu w czerwcu (w 1698 r.) odbyło się w Puszczy Piskiej wielkie polowanie z udziałem monarchów – księcia Fryderyka III gospodarza polowania, oraz króla Polski August II. Polowanie trwało trzy dni, monarchowie strzelali do naganianej zwierzyny z altany zrobionej na rozłożystym dębie. W sumie strzelono 80 sztuk grubej zwierzyny…
310 Lat temu w Prusach Wschodnich zaczęły się szerzyć epidemie, które zdziesiątkowały ludność tej prowincji.
300 Lat temu (1718 r.) rada miejska Węgorzewa sprzedała ozdoby srebrny łańcuch, by za uzyskaną kwotę zakupić metalową sikawkę, „wynalazek” w owym czasie był nowością techniki przeciwpożarowej.
300 Lat temu zapadła decyzja o przydzieleniu dla miasta Węgorzewa stałego garnizonu, początkowo w sile czterech kompanii, potem dziesięciu kompanii tj. całego pułku kirasjerów Nr 9 Generała von Kattego. Ulokowano ich w domach mieszczan „od 9 do 11 kirasjerów wraz z żonami i dziećmi. Zajęli najlepsze pokoje, wyrzucając Węgorzewian zarówno z izb mieszkalnych, jak i przeznaczonych na uprawę rzemiosła…Zabrali wiadra, garnki, łyżki, obrusy, pościel…także łóżka, nie kłopocząc się, gdzie gospodarz złożył swą głowę (…) kobiety kirasjerów, spaliły mieszkańcom całe drewno i brały poza tym wszystko, co im się na podwórzu, w kuchni, czy w piwnicy podobało”. Wobec powszechnych skarg mieszczan na uciążliwość kwaterunku, Generał von Katte zlecił po 22 latach w 1740 r. budowę koszar.
290 Lat temu (1728 r.) na Uniwersytecie w Królewcu przy Wydziale Teologicznym powstaje Polskie Seminarium Nauczycielskie.
280 Lat temu (1738 r.) w Budrach położono kamień węgielny pod budowę kościoła ewangelickiego.
270 Lat temu Ludwig Reinhold von Werner opisał w cyklu „Wiadomości Historyczne” szczegółową historię Węgorzewa, jego pieczęci, historię kalskiej kolumny oraz dołączył do tego życiorys Jerzego Andrzeja Helwinga.
250 Lat temu (1768 r.) biskup Ignacy Krasicki wydał dekret zakazujący sprowadzania wódki krajów ościennych na Warmię.
220 Lat temu (1798 r.) zmarł Michał Pogorzelski jedna z najciekawszych i kontrowersyjnych postaci z przeszłości Mazur; najpierw był rektorem szkoły w Kutach koło Węgorzewa, a potem proboszczem w parafii w Kalinowie. Pisał wiersze oraz teksty i melodie do pieśni ludowych. Cała jego spuścizna zaginęła. Przypisuje mu się autorstwo dwóch popularnych pieśni na Mazurach pt. „A ty moją musisz być..”, „Wyleciała rybka z bystrego jeziora…”. W XIX w. publikowano artykuły fałszując jego biografię, a w latach III Rzeszy wykreowano go – w celach propagandowych na wielkiego poetę niemieckiego, filozofa i oryginała.
220 Lat temu w Giżycku urodził się Eduard Gisevius, niemiecki nauczyciel gimnazjalny który stanął w obronie praw języka i kultury mniejszości w Prusach Wschodnich. Wychowywał się w rodzinie niemieckiego radcy prawnego, a w latach swojej młodości zapoznał się z życiem Litwinów, Polaków i Mazurów w Prusach Wschodnich.
205 Lat temu (19.08.1813 r.) ogłoszony został regulamin dla Seminarium Polskiego przy Wydziale Teologicznym Uniwersytetu w Królewcu. Seminarium kształciło na stanowiska kaznodziejskie i szkolne w okręgu Prus. W regulaminie postulowano w by w szkołach miejskich w Węgorzewie, Nidzicy, Kętrzynie i Ełku przewidziano czas na naukę języka polskiego.
200 Lat temu (1818 r.) Węgorzewo zostało uznane za miasto otwarte, a wszystkie trzy urzędy pobierające akcyzę zlikwidowano.
200 Lat temu Węgorzewo poniosło dotkliwe szkody spowodowane przez orkan, który szalał na obszarze Prus Wschodnich. Wiele budynków rozpadło się wówczas całkowicie, wiele zostało pozbawionych dachów. Około 70 % drzew w lesie miejskim zostało wyrwanych z korzeniami. Dotkliwe szkody poniosły i inne miasta, a nawet wówczas odnotowano w Morągu trzy wstrząsy ziemi, runęła wieża kościoła parafialnego.
165 Lat temu ukończono budowę linii kolejowej Berlin-Królewiec.
160 Lat temu (1858 r.) zbudowano pierwszą nowoczesną szosę (drogę bitą) w powiecie węgorzewskim, łączyła ona Węgorzewo z Barcianami (Nordenborkiem).
160 Lat temu (1858 r.) odchodziło z Węgorzewa sześć pocztowych wozów pasażerskich, przedsięwzięcie stało się nierentowne dopiero po uruchomieniu kolei w 1898 r.
160 Lat temu urodził się Michał Kajka najwybitniejszy mazurski poeta ludowy, chłop i murarz ze wsi Ogródek koło Ełku. Prawie całe swoje życie spędził w ojczystych stronach i tu zmarł jako 82 letni starzec. Pisywał wiersze, które bardzo często drukowano w kalendarzach i czasopismach polskich wydawanych na Mazurach.
155 Lat temu (1863 r.) w Kętrzynie urodził się Arno Holz (zm. 26.10.1929 r. w Berlinie), poeta niemiecki, dramaturg i teoretyk naturalizmu, jego dziełem życia był zbiór wierszy „Phantasus”. Rada Miejska Kętrzyna ustanowiła na terenie miasta Kętrzyn rok 2013 – Rokiem Arno Holza.
150 Lat temu (1868 r.) uruchomiono linię kolejową Kolei Południowej łącząc Królewiec z Ełkiem.
135 Lat temu urodził się w Warszawie Zygfryd Oskar, duchowny ewangelicko-augsburski. Był pastorem w Suwałkach. Opiekował się Mazurami mieszkającymi na Suwalszczyźnie. Przed II Wojną Światową był proboszczem w Wilnie. Więziony w obozie koncentracyjnym w Dachau. Zamarł w Dortmundzie.
120 Lat temu (9.2.1898 r.) na wiecu w Szczytnie zorganizowanym przez Mazurską Partię Ludową Eugeniusz Zenon Lewandowski przedstawił program społeczno-gospodarczy. W zebraniu udział wzięło ok.500 Mazurów.
120 Lat temu ( 1898 r.) Węgorzewo uzyskało połączenie kolejowe ze światem.
120 Lat temu uruchomiono zakład kaflarski w Węgorzewie (1898 r.) przy ul. Dworcowej, zatrudniano 50 robotników jednak w 1925 r. produkcja kafli przestała być dochodowa.
120 Lat temu (1898 r.) w Gorlicach w diecezji przemyskiej urodził się Ojciec Antoni Ząbek, jezuita który pracował w Wilnie w kościele obrządku -bizantyjsko-słowiańskiego w kierunku zjednoczenia chrześcijan przez około 20 lat. W 1942 r. został aresztowany przez Niemców i uwięziony w obozie dla duchownych w Szałtupi. Obóz opuścił w 1944 r. gdy Armia Czerwona wkroczyła na Litwę. Przez kilka lat ukrywał się w Zgromadzeniu Sióstr od Aniołów w Pryciunach, gdzie był spowiednikiem. W 1949 r. został aresztowany przez NKWD wraz z siostrami. Skazany na 25 lat łagrów jako więzień polityczny za szpiegostwo na rzecz Watykanu. Został wysłany do obozu pracy w Kazachstanie; pracował w kopalni miedzi. Po sześciu latach zwolniony na Litwę wrócić nie mógł, w 1957 r. został ponownie aresztowany, a przyczyną aresztowania i zesłania na Sybir było bezpodstawne zwolnienie. W 1959 r. został odwieziony do granicy polskiej i przekazany polskim władzom. W Polsce został zwolniony, gdyż jego przestępstwo nie podlegało polskiemu prawu. Po pobycie w sanatorium został skierowany do Świętej Lipki w diecezji warmińskiej. W Świętej Lipce pracował do śmierci. Powszechnie mawiano „Święta Lipka na Ząbku stoi”. Nigdy nie chciał rozmawiać o pobycie w łagrach Kazachstanu i Syberii. Zmarł 5 kwietnia 1989 r. po krótkiej chorobie w szpitalu kętrzyńskim. Pochowany na cmentarzu w Świętej Lipce.
110 Lat temu, 15 września 1908 r. po raz pierwszy odjechał pociąg z Kruklanek do Olecka 65 km.
105 Lat temu na miejscu torfowiska założono Park Jubileuszowy Cesarza Wilhelma koła Dworca Kolejowego w Węgorzewie.
105 Lat temu (16.19.1913 r.) urodził się Władysław Pilch, pastor ewangelicko-augsburski, kolekcjoner starodruków i zabytków kultury polskiej. Założył w Mikołajkach Muzeum Reformacji.
90 Lat temu w Berlinie wyszedł pierwszy nr pisma „Cech”, kierowany do Mazurów i wydawany w języku niemieckim (ukazywał się od maja 1928 do marca 1933 r.). Początkowo redagowany przez Kurta Obitza, następnie przez Johana Sawitzkiego.
90 Lat temu (1928 r.) wznowiono wydawanie polskiej gazety „Mazur” w olsztyńskiej drukarni Pieniężnych.
85 Lat temu (18.3.1933 r.) Kierownictwo Związku Mazurów w Berlinie zawiesiło drukowanie „Cechu” zakładając, że jest to tylko sytuacja przejściowa. Jednak po umocnieniu się hitlerowców wznowienie pisma stało się niemożliwe.
80 Lat temu (16.07.1938 r.) w powiecie węgorzewskim hitlerowcy przemianowali nazwy 23 miejscowości o brzmieniu polskim na niemieckie. Pragnęli oni w ten sposób wymazać wszelkie ślady polskości tego regionu. Akcją germanizacyjną kierował Gauleiter Prus Wschodnich Erich Koch, a władze nazistowskie przemianowały z polsko- na niemiecko brzmiące ponad tysiąc nazw miejscowości, rzek, jezior.
70 Lat temu (19.09.1948 r.) zmarł Gustaw Leyding (senior) wybitny działacz ruchu ludowego na Mazurach. Był z zawodu murarzem posiadał gospodarstwo rolne, był współzałożycielem Mazurskiej Partii Ludowej oraz Banku Ludowego w Szczytnie. W okresie plebiscytu działał w Mazurskim Związku Ludowym. A po przegranym plebiscycie był pierwszym prezydentem szczecińskiej Samopomocy Mazurskiej. Więziony był w obozie koncentracyjnym Hohenbruch, skąd wrócił jako inwalida. Zmarł w Labuszewie koło Szczytna.
70 Lat temu (4.03.1948 r.) utworzony został tymczasowy Zarząd Wojewódzki PSL w Olsztynie. Funkcję prezesa pełnił Andrzej Witos, jego zastępcami byli Bolesław Stolarczyk oraz Józef Stachowicz, sekretarzem –Stefan Gutowski i skarbnikiem Antoni Włodarski.
70 Lat temu (15.11.1948 r.) pracę rozpoczęło Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Olsztynie.
65 Lat temu zmarł (16.09.1953 r.) Eryk Mendelson, sławny architekt, urodzony w Olsztynie, czołowy reprezentant konstruktywizmu, jeden z najświetniejszych architektów pierwszej połowy XX w. Budynki jego autorstwa są w Berlinie, Gliwicach, Leningradzie, Tylży, Królewcu. Po dojściu Hitlera do władzy Mendelson opuścił Niemcy na zawsze, projektował dalej znakomite budowle w Londynie, Jerozolimie. W 1941 r. znalazł się w Stanach Zjednoczonych gdzie m.in. zaprojektował uznawany za jeden z najpiękniejszych gmachów w USA – wielki szpital w San Francisco.
65 Lat temu (1953 r.) związki przesiedleńcze miast, ziem i powiatów zaczęły się łączyć w związki byłych landów byłych ziem wschodnich oraz zaczęły współpracować z istniejącymi wówczas w zachodnich Niemczech związkami ziemskimi kontynuującymi swoje tradycje regionalne – Bawarii, Hesji, Westfalii. Wtedy też narodziła się inicjatywa uczynienia z miast niemieckich ośrodków gromadzenia pamiątek po dawnych siedzibach na wschodzie oraz miejsc spotkań mieszkańców tych siedzib. Rotenburg nad rzeką Wumme koło Bremy postanowił w 1954 r. zostać spadkobiercą o kontynuatorem tradycji Angerburga obecnie Węgorzewo. Wybór był nie przypadkowy, Helmut Janssen, ówczesny dyrektor powiatu Rotenburg, przebywał w Angerburgu w 1944 r. jako żołnierz i tam przeżył swoją pierwszą miłość. W Rotenburgu są pamiątki, zdjęcia i mapy związane z naszym miastem, a wszyscy byli mieszkańcy miasta i powiatu Angerburg mają tam swoje miejsce spotkań z okazji różnych rocznic.
40 Lat temu zakończono budowę nowego szpitala w Węgorzewie.
35 Lat temu (w maju 1983 r.) na jedną zarejestrowaną osobę poszukującą pracy przypadało siedem wolnych miejsc…
35 Lat temu przyznano pokojową nagrodę Nobla Lechowi Wałęsie.
35 Lat temu 22 czerwca 1983 r. zniesiono stan wojenny.
35 Lat temu w czerwcu lokalna prasa donosiła o niespotykanej dotąd pladze stonki ziemniaczanej na Mazurach i Suwalszczyźnie.
35 Lat temu w połowie sierpnia z ogłoszonej na zakończenie stanu wojennego amnestii skorzystał i ujawnił się m.in. były przewodniczący Zarządu Regionu „Pojezierze” NSZZ „Solidarność”, Lech Biegalski.
35 Lat temu 30 września w ogłoszonym przez „Krajobrazy” plebiscycie na matkę chrzestną statku „Ziemia Suwalska” zwyciężyła Barbara Grąziewicz - Chludzińska z Węgorzewa.
30 Lat temu 6 maja 1988 r. w Warszawie Order Sztandaru Pracy II klasy otrzymał Piotr Mażul z Węgorzewa twórca sukcesów miasta w konkursie „Mistrz gospodarności”.
30 Lat temu 30 września 1988 r. jedyna reprezentantka województwa suwalskiego na olimpiadzie w Seulu, była kajakarka Bożena Książek z Węgorzewa, dotarła do finału w dwójkach na 500 m i zajęła 9 lokatę.
25 Lat temu 1993 r. w grudniu w ogólnopolskim konkursie ogłoszonym przez Akademię Małych Ojczyzn i Fundację Kultury główną nagrodę zdobył projekt pt. „Węgorzewo – nasz dom” autorstwa Barbary Grąziewicz - Chludzińskiej.
25 Lata temu 1993 r. w Olsztynie otwarto siedzibę Centrum Polsko-Francuskiego Côtes d’Amor-Warmia i Mazury.
10 Lat temu w 2008 r. na apel o. Józefa Jońca SChP, zakonnika pijarskiego i prezesa Stowarzyszenia Parafiada rozpoczęto realizację społecznego programu „Katyń… ocalić od zapomnienia” pod Honorowym Patronatem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
10 Lat temu 28 kwietnia 2009 r. w ramach programu w Węgorzewie posadzono cztery Dęby Pamięci: w Szkole Podstawowej nr 1 im. Mikołaja Kopernika dąb im. kapitana Witolda Raubo (ur. 11.09.1907 r. w Rewel) zamordowanego przez NKWD w Charkowie w 1940 r. ;w Szkole Podstawowej nr 2 im. Janusza Korczaka dąb im. chorążego Waleriana Franciszka Jezierskiego (ur. 20.04.1902 r. w Pińczowie) zamordowanego przez NKWD w 1940 r. (lista ukraińska);w Gimnazjum im. Jerzego Andrzeja Helwinga dąb im. porucznika Józefa Żołnierowicza (ur.14.03.1908 r. w Bobarykach) zamordowanego przez NKWD w Katyniu w 1940 r.; w Liceum Ogólnokształcącym im. gen. Mariusza Zaruskiego, dąb im. majora Alfonsa Michnowicza (ur. 23.09.1893 r. w Niemenczynie) zamordowanego przez NKWD w Charkowie w 1940 r.
Styczeń
dzień / m-c
03.01. — 270 lat temu (1746r.) zmarł Jerzy Andrzej Helwing (ur. 14.12.1666 r. w Węgorzewie) przyrodnik, lekarz, proboszcz, autor licznych dzieł naukowych i zielników znanych w całej ówczesnej Europie.
13.01 — 130 lat temu (1888 r.) w Schmulken pow. Gumbinnen urodził się August Quednau (zm. 17.05. 1931 r. w Stobben), nauczyciel, który 25 lat swojego życia poświęcił na badanie i publikacje prac naukowych o jeziorze Mamry. Twórca kolekcji 230 spreparowanych ptaków. Został pochowany na wyspie Upałty.
15.01 — 220 lat liczy najstarszy rękopiśmienny zbiór pieśni na Warmii i Mazurach (z 1798 r.) Pełny tytuł tego zbioru „Niektóre Światowe Pieśne pyiszane od Mich. Thomacicka d. 15 Januara 1798 w Krulewczu”. Większa część zbioru to ballady m.in. O wiecznym Żydzie, O wieku człowieczym, O wojnie polskiej i pruskiej, O ptasim weselu, oraz Różne pytania i odpowiedzi biblijne, Przepowiednie pogody, Wróżby abecadłowe itd.
17.01 — 200 lat temu (1818 r.) ogromne szkody poniosło Węgorzewo w czasie niebywałego orkanu. Wiele domów, szop i stajni rozpadło się całkowicie, z innych wichura pozrywała dachy, dwie trzecie drzew w lesie miejskim zostało wyrwanych z korzeniami. Straty miasta obliczono na 16 tysięcy talarów.
15 lat temu, w wieku 23 lat zmarła w styczniu 2003 r. Ania Dąbrowska, węgorzewska artystka malująca ustami. Od 1998 r. była członkiem, a jednocześnie stypendystką Światowego Zrzeszenia Artystów Malujących Ustami i Nogami. Choć była całe życie przykuta do łóżka, potrafiła żyć dla innych.
Luty
dzień / m-c
04.02 — 85 lat temu Nadprezydent Prowincji Prusy Wschodnie zawiesił na cztery tygodnie wydawanie polskiego pisma „Mazur”. Gazeta wypominała Mazurom, że dali się otumanić propagandzie Hitlera mimo, że jego program groził im oczywistą dyskryminacją. „Mazur” pisał wówczas: „(…) tylko głupi wół idzie za swym rzeźnikiem”. Mimo szykan pismo przetrwało do wybuchy II Wojny Światowej.
20.02 — 155 lat temu (1863 r.) w Paczewie koło Starogardu urodził się Jan Brejski, polityk wydawca i dziennikarz. Działał wśród polonii w Nadrenii-Westfalii. Był inicjatorem założenia Towarzystwa Wiecowego w Chełmnie. Wydawał „Gazetę Toruńską”. Jako poseł na sejm w odrodzonej Polsce i wojewoda pomorski działał na rzecz Warmii i Mazur wchodząc w skład delegacji polskiej w Paryżu (1919 r.) Był przeciwnikiem przeprowadzenia plebiscytu przy braku równouprawnienia ludności polskiej w Prusach Wschodnich.
Marzec
dzień / m-c
06.03 — 80 lat temu w Berlinie obradował Kongres Ludności Polskiej w Niemczech, który zgromadził 5 000 osób. Kongres zbiegł się z 15 rocznicą powstania Związku Polaków w Niemczech. Zgromadzeni uchwalili „Prawdy Polaków” następującej treści: ”…my synowie narodu polskiego, wierni synowie spod znaku Rodła ogłaszamy uroczyście 5 Prawd Polaków. Prawda Pierwsza – Jesteśmy Polakami, Prawda Druga – Wiara Ojców Naszych Jest Wiarą Naszych Dzieci. Prawda Trzecia – Polak Polakowi Bratem. Prawda Czwarta – Co Dzień Polak Narodowi Służy. Prawda Piąta – Polska Matką Naszą, Nie Można o Matce Mówić Źle…”
18.03 — 120 lat temu urodził się Karol Małłek (1898 r. w Brodowie koło Działdowa – zm. 28.08.1969 r. w Krutyni), nauczyciel, folklorysta, działacz i pisarz mazurski. W okresie międzywojennym zbierał pieśni i podania mazurskie m.in. ogłosił drukiem „Wesele mazurskie” 1937 r., „Jutrznię mazurską na gody…”, 1931 r. wznowione przez wydawnictwo „Pojezierze” w 1980 r. W czasie okupacji organizator Tajnego Związku Mazurów. Po drugiej wojnie współorganizator i kierownik Instytutu Mazurskiego w Olsztynie i dyrektor Uniwersytetu Ludowego w Rudziskach zwany „królem Mazurów”.
22.03 — 70 lat temu odbyła się konferencja odrodzonego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Przybyło na nią zaledwie 23 działaczy. Zarząd Wojewódzki PSL działał w tym czasie pod przewodnictwem Andrzeja Witosa. Część członków poprzedniego Zarządu Wojewódzkiego wraz z jego sekretarzem od czerwca oczekiwała w więzieniu olsztyńskim na proces.
27.03 — 430 lat temu (1588 r. w Kutach) pod Węgorzewem urodził się Celestyn Myślęta, wybitny uczony, wielokrotnie wybierany na rektora Uniwersytetu Albertyna w Królewcu, teolog, orientalista. Wydał łacińskie dzieło o religii dawnych Prusów pt. „ Manuale Prutenicum…” . Zmarł w wieku 65 lat w Królewcu.
27.03 — 195 lat temu (ur. 1823 r.) w Królewcu zmarł Ludwik von Baczko niewidomy historyk urodzony w Ełku, był synem Węgra. Wzrok utracił w wieku 21 lat. Był autorem wielu prac historycznych, pisywał powieści przygodowe, by utrzymać rodzinę prowadził wypożyczalnię książek, a nawet prowadził internat. Czuł się dyskryminowany wyznaniowo jako katolik.
Kwiecień
dzień / m-c
8.04 — Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.
Maj
dzień / m-c
07.05 — 170 lat temu (1848 r.) w Ostródzie zmarł nagle pastor ewangelicki Gustaw Herman Marcin Gizewiusz (ur. 21.05.1810 r. w Piszu) wydawca i bibliofil. Pochodził z częściowo zgermanizowanej rodziny, noszącej nazwisko Giżycki. Na studiach w Królewcu pod wpływem romantycznej poezji stał się gorącym przyjacielem narodu i języka polskiego. Pastor Gizewiusz redagował polskie pisma: „Tygodnik Obwodu Łęckiego” i „Przyjaciel Ludu Łecki”. Do wyjątkowych jego dzieł zalicza się wydane w Lipskuprace: „Die polnische Nationalität in Preussen” („Narodowość Polska w Prusach”,1843 r.) i „Die polnische Sprachfrage in Preussen” („Polska kwestia językowa w Prusach”, 1845 r.). Został uwieczniony w nazwie miasta Giżycko( od 1946 r.) dawnego Lötzen.
16.05 — 70 lat temu przestał wychodzić „Głos ziemi” – pierwsze po wyzwoleniu Warmii i Mazur pismo polskie (ukazywało się nieregularnie od lipca 1945 r. do 1948 r.) Założycielami pisma byli działacze Stronnictwa Ludowego – J. Burski, F. Murawa, W. Wach, H. Skurpski.
21.05 — 70 lat temu (1948 r.) na mocy dekretu o bibliotekach w Węgorzewie została utworzona Biblioteka Powiatowa. Pierwszą kierowniczką była Ludmiła Holtzer, a księgozbiór liczył wówczas niewiele ponad 3 tyś egz., a zarejestrowanych czytelników 69. W rok później, gdy powstały biblioteki w Radziejach i Węgielsztynie, książek było dwa razy więcej, a czytelników ponad 1000…
Czerwiec
dzień / m-c
02.06 — 60 lat temu zmarł Alfons Franciszek Klonowski (ur. 29.4.1914 r.) etnolog, muzeolog. Był długoletnim kustoszem działu etnografii Muzeum Mazurskiego w Olsztynie. Zorganizował skansen w Olsztynku. Gromadził i opracowywał dokumentację z zakresu kultury materialnej i sztuki regionu Warmii i Mazur. Ogłosił wiele prac zwłaszcza dotyczących ludowego budownictwa.
16.06 — 45 lat temu w Pieniężnie w 1973 r. obradowała plenarna konferencja Episkopatu z udziałem gości zagranicznych, której przewodniczył kardynał Stefan Wyszyński. Wśród przybyłych był Kardynał Fr. Koenig, arcybiskup E. Clarizio, arcybiskup M. Obłąk oraz biskup A. Dardani.
18.06. — 130 lat temu (1888 r. w niem. Marienwalde obecnie Maryszki koło Ołownika w gminie Budry) urodził się Walter von Sanden-Guja (zm. 7.02.1972 r. w Hüde).Fascynowało go jezioro Oświn, które nazywał jeziorem Guja. Walter von Sanden stał się jednym z prekursorów literatury przyrodniczej, łącząc w jednej osobie badacza przyrody, pisarza i fotografa. Tematy jego książek i wierszy dotyczą natury i wiary chrześcijańskiej oraz związków jakie, pomiędzy nimi istnieją.
Lipiec
dzień / m-c
02.07 — 80 lat temu (1938 r. w Grodnie) urodził się Jerzy Jan Burak, przyjechał z rodzicami w 1947 r. do Suwałk i tam skończył Liceum Ogólnokształcące, w 1964 r. w Białymstoku ukończył studia na Akademii Medycznej. W 1964 r. podjął pracę w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Węgorzewie, w 1972 r. został jego Dyrektorem. Od 1975 do 1978 pracował jako kierownik Wojewódzkiej Poradni Odwykowej w Olsztynie. Do Węgorzewa wrócił w 1978 r. na stanowisko ordynatora Oddziału Odwykowego w Rudziszkach., jednocześnie koordynując całość lecznictwa odwykowego w województwie suwalskim, w tym od 1980 r. – leczenia narkomanii. Był znakomitym specjalistą w swojej dziedzinie wręcz pasjonatem, co twórczo i nowatorsko przekładało się na jego dokonania zawodowe. „Interesował się ludźmi – znał wszystkich swoich pacjentów i ich rodziny, wszystkich mieszkańców Rudziszek i Wesołowa oraz ich bliższych i dalszych krewnych. Zawsze żył czyimś kłopotem, zmartwieniem, dolegliwością, potrzebami”. Zmarł w wieku 54 lat.
11.07 — 180 lat temu urodziła się w Lötzen – Giżycku (1838 r.) Adalbert von Winkler, od 1861 r. Wojciech Kętrzyński. (przyjął nazwisko przodków od wsi Kętrzyno w powiecie wejherowskim). Ukończył progimnazjum w Giżycku, a następnie gimnazjum w Kętrzynie (1855-59) i uniwersytet w Królewcu. Był najpierw sekretarzem naukowym a następnie dyrektorem Zakładu Narodowego Ossolińskich we Lwowie. Jego prace historyczne poświęcone Prusom i Pomorzu uznane są za pionierskie. W 1946 r. dawny Rastenburg na jego cześć nazwano Kętrzyn.
15.07 — 85 lat temu (1933 r.) urodziła się Stanisława Tomczuk, artystka ludowa na stałe mieszkająca w Węgorzewie; nieprzeciętnie uzdolniona, uprawiająca plecionkarstwo ze słomy i wikliny oraz rzeźbę w glinie i drewnie. Prace jej są w zbiorach Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie.
16.07 — 90 lat temu (1928 r.) w Olsztynie urodził się Andrzej Zawada (zm. 21.08.2000 r. w Warszawie) dokonał jak pierwszy zimowego wejścia na Mount Everest w 1980 r.
31.07 — 165 lat temu (1853 r.) zapłonęła pierwsza w świecie lampa naftowa, skonstruowana przez Polaka, Ignacego Łukasiewicza.
Październik
dzień / m-c
04.10 — 280 lat temu zmarł w Królewcu Maciej Ernest Boretius (Borecki) (ur. 18.05.1694 r. w Giżycku) wybitny uczony, lekarz i profesor Uniwersytetu Królewieckiego. Jako student pogłębiał swoja wiedzę u pastora Jerzego Andrzeja Helwinga w Węgorzewie, później został jego zięciem. W 1720 r. zdobył doktorat medycyny za pracę „De heraciis prussicis” – „O jastrzębcu w Prusach”, opisywał „heracium pilosella” jastrzębca kosmaczka roślinę uznawaną wówczas za leczniczą występująca głównie na suchych zboczach i w borach oraz wymieniał znanych mu uczonych, którzy wskazywali na właściwości lecznicze tej rośliny. Po powrocie ze studiów w Holandii i praktyce w Anglii jako pierwszy opisał i propagował szczepienie ospy na Mazurach. W uznaniu zasług został mianowany w 1738 r. nadwornym lekarzem i radcą królewskim na dworze Fryderyka Wilhelma I, 4 października po dwunastodniowej chorobie zmarł w wieku 44 lat w Królewcu.
19.10 — 90 lat temu w 1928 r. w Wilnie zmarł Józef Łukaszewicz pochowany został na cmentarzu Rossa (ur.1.12.1863 r. w majątku Byków na Wileńszczyźnie). Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie, studiował na Uniwersytecie Petersburskim na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym. Przygotował wraz z młodymi spiskowcami zamach na Aleksandra III, jego dziełem była bomba, zamach zakończył się fiaskiem. Skazano go na ciężkie roboty w twierdzy Szlissenburskiej bez określenia czasu odbywania kary, przebywał tam 18 lat. Nie mógł czytać książek i otrzymywać korespondencji. Pierwszy list otrzymał od rodziny po 11 latach katorgi. Wybuch rewolucji w 1905 r. otworzył bramy twierdzy powrócił do ojczystej Bykówki. Po roku otrzymał pozwolenie na pobyt w Petersburgu, wrócił na uniwersytet, który ukończył w 1907 r. W 1918 został pierwszym Dyrektorem Instytutu Geograficznego, a w 1919 r. wraca na Litwę piastuje różne stanowiska by w końcu osiąść na Uniwersytecie Stefana Batorego.
23.10 — 210 lat temu w 1808 r. w Kowalkach w powiecie gołdapskim ur. Marcin Gerss (zm. W Lecu - Giżycku 1895 r.) nauczyciel, bibliofil, redaktor i wydawca m.in. Kalendarza Królewsko-Prusko Ewangelickiego (1860-1895).
Listopad
dzień / m-c
6.11 — 195 lat temu (1823 r.) urodził się w Kruklankach koło Giżycka Karol Sembrzycki (zm. 6.05.1886 r. w Królewcu) nauczyciel, poeta, folklorysta mazurski i bibliofil, ojciec działacza oświatowego i wydawcy Jana Karola Sembrzyckiego (1856-1919). W 1861 r. wydał własnym sumptem zebrane pieśni ludowe w zbiorku pt. „Powieści i pieśni dla Mazur”. W jego domu funkcjonowała pierwsza na Mazurach „Biblioteczka” Towarzystwa Czytelni Ludowych.
28.11 — 75 lat temu (1943 r.) rozpoczęła się konferencja w Teheranie, trwała do 1 grudnia. Przyznaje ona południowe Prusy Polsce.
Grudzień
dzień / m-c
06.12 — 65 lat temu (1953 r.) w Warszawie zmarł Konstanty Ildefons Gałczyński. Na lato wyjeżdżał poeta do leśniczówki Pranie nad Jeziorem Nidzkim w Puszczy Piskiej. Planował nawet osiedlenie się na stałe na Mazurach. Tam powstały najwybitniejsze utwory ostatnich lat życia. Między innymi poemat „Kronika olsztyńska", który uznaje się za jeden z najdoskonalszych dzieł chwalących piękno mazurskiego krajobrazu.
08.12 — 65 lat temu (1953 r. w Sołecznikach na Wileńszczyźnie) urodził się Władysław Kozakiewicz. Wraz z rodzicami opuścił Litwę i osiadł w Polsce; lekkoatleta mistrz olimpijski w skoku o tyczce w Moskwie w 1980 r. W konkursie olimpijskim stoczył pojedynek z zawodnikiem gospodarzy Konstantinem Wołkowem i wrogo nastawioną publicznością, która nie mogąc przeboleć porażki Rosjan, każdy skos Polaka kwitowała gwizdami i okrzykami. Z powodu gestu, który wykonał w stronę publiczności po pobiciu rekordu świata Rosjanie żądali odebrania medalu. W 1980 r. dwukrotnie ustanowił rekord świata wynikiem 5,72 i 5,78 został też najlepszym sportowcem roku w Polsce.
23.12 — Ukazał się pierwszy numer pisma „Przyjaciel Ludu”, po polsku i z streszczeniami w języku niemieckim. Za cel redakcja „(…) o dobre położenie ludu starać, (…) przedsięwzięli wydawać pismo, aby to mieszkańców wiejskich w tym obznajmiali, co w świecie, a osobliwe w kraju pruskim się dzieje”.
24.12 — 220 lat temu urodził się Adam Mickiewicz w 1798 r. w Zaosiu koło Nowogródka zmarł w Konstantynopolu 1855 r., a w 1890 r. ciało sprowadzono do Krakowa i złożono w krypcie katedry na Wawelu.

Opracowanie:
Krystyna Jarosz

Bibliografia:

  • Achremczyk Stanisław, Kalendarium dziejów Warmii i Mazur w: Warmia i Mazury, Olsztyn 1985.
  • Kalendarz historyczny pod red. Bronisława Sałudy, „Warmia i Mazury”
  • Kalendarz Warmii i Mazur pod red. Wojciecha Kujawskiego, Olsztyn 2017.
  • Karuzo R., Przewodnik historyczny po Węgorzewie, Węgorzewo 1997.
  • Barkoniecki K., Lipscher W., Borussia ziemia i ludzie, Olsztyn 1999.
  • Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku), Warszawa 1983.