Kalendarz Rocznic Regionalnych 2020
Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie
Wydarzyło się ...
2020
| 25 lat temu Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie (1995 r.) objęło patronatem Kapelę Rodzinną Bałdygów z Mazuchówki, Kapelę Wileńską z Sulim i Szkółkę Cymbalistów w Nowej Wsi Ełckiej. Następnie opieka objęto węgorzewian śpiewających w zespole „Zaciszuki” i cymbalistę Arka Krawiela. |
| 30 lat temu (27 maja 1990 r.) odbyły się pierwsze wolne i demokratyczne wybory do samorządów lokalnych. W Węgorzewie na przewodniczącego Rady Gminy i Miasta wybrano Stefana Smelkowskiego (17 głosów, Józef Świercz 6). Na Wiceprzewodniczących Rady wybrano Zenona Ilasza, Jolantę Świrkowicz i Krzysztofa Szymanowskiego. Delegatem do Sejmiku Samorządowego wybrano Stefana Smelkowskiego. Kierownikiem Rejonu Administracyjnego w Giżycku został Krzysztof Gerbszt (rejon w Węgorzewie nie powstał). Burmistrzem Gminy i Miasta wybrany został Bolesław kanownik. |
| 30 lat temu (1990 r.) zaczęła nadawać lokalna rozgłośnia radiowa „Radio Kormoran” w Węgorzewie. |
| 35 lat temu (1985 r.) powstał zespół śpiewaczy „Pojezierze” w Ełku. |
| 35 lat temu zmarł (1985 r.) przedwojenny nauczyciel rysunku w gimnazjum im. Hindenburga w Węgorzewie Arnold Lange (ur.1904 r.) W 1936 r. wykonał perspektywiczny, trójwymiarowy, kolorowy plan miasta pt.„Węgorzewo z lotu ptaka”, który wielokrotnie był reprodukowany przed i po wojnie. Po 1945 r. malował barwne akwarele przedstawiające fragmenty dawnego Węgorzewa. Reprodukcje kilku jego prac znajdują się w zbiorach Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie. |
| 50 lat temu (1970 r.) ukazał się pierwszy rocznik „Posłańca Warmińskiego czyli Kalendarza Maryjnego” Warmińskiego Wydawnictwa Diecezjalnego w Olsztynie. Ukazał się on w 10 rocznicę istnienia Wydawnictwa. Nawiązywał on do wychodzących na tych ziemiach przed ostatnią wojną kalendarza warmińskiego, oraz do wydawanego do roku 1939 na Śląsku „Kalendarza Maryańskiego” – Karola Miarki. |
| 65 lat temu (1955 r.) powstał w Węgorzewie Powiatowy Dom Kultury. Pierwszym kierownikiem została Eugenia Salska. |
| 65 lat temu (1955 r.) gdy w okresie tzw. weryfikacji i ankietyzacji, kiedy tym akcjom towarzyszyły często prześladowania, nastały rządy wojewody olsztyńskiego Mieczysława Moczara – był to początek okresu stalinowskiego w regionie. Od 1955 r. w prasie ogólnopolskiej zwracano uwagę na ogrom mazurskich krzywd pisano o „katastrofie olsztyńskiej”, „o krainie smutku”, „o archipelagu ludzi zagubionych”. Przyszłość miała pokazać, że większy rezonans wynikł poza regionem. W samym województwie te sprawy nie były najważniejsze... |
| 65 lat temu rozpoczęło prace (1955 r.) Pogotowie Ratunkowe w Węgorzewie. |
| 70 lat temu (1950 r.) po śmierci Stanisława Srokowskiego zmieniono nazwę wsi Dryfort na Srokowo. |
| 75 lat temu w Węgorzewie, latem 1945 r. zaczął służyć chorym szpital, którego organizacją zajął się ówczesny student III roku medycyny Michał Żołnierowicz przy pomocy pozostałej w Węgorzewie lekarki niemieckiej. Początkowo szpital zorganizowany był na 60 łóżek, a w połowie roku było już 70 łóżek. Zatrudniono pięć pielęgniarek – trzy Polki i dwie Niemki. |
| 75 lat temu (1945 r.) ustawiono przed kościołem pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Węgorzewie na cokole figurę Madonny. Wcześniej stało tam popiersie cesarza Wilhelma I. |
| 85 lat temu zmarł Karol Bahrke (ur. 1868 r. – zm. 1935 r.) współzałożyciel i pierwszy przewodniczący Mazurskiej Partii Ludowej, redaktor „Gazety Ludowej” w Ełku. |
| 95 lat temu (1925 r.) po wybudowaniu dwóch stacji transformatorowych elektrowni gąbińskiej, zaczęto wymieniać w Węgorzewie uliczne latarnie gazowe na elektryczne. |
| 95 lat temu (1925 r.) w Węgorzewie z powodu konkurencyjności centralnego ogrzewania zamknięto kaflarnię, która zatrudniała 50 robotników. |
| 110 lat temu ( 1910 r.) Węgorzewo liczyło 5754 mieszkańców. Pod koniec XVIII stulecia Węgorzewo było jednym z większych miast w Prusach Wschodnich. Po kolejnych stu latach Węgorzewo znalazło się na dalekim miejscu. Inwestycje, związane z ruchem turystycznym pozwoliły w XX stuleciu przyśpieszyć nieco tempo rozwoju, ale i tak należało do miast małych. Giżycko, Ełk Kętrzyn niegdyś będące ośrodkami miejskimi, znacznie niższej rangi niż gród nad Węgorapą, w ciągu ostatnich dwóch wieków prześcignęły go liczbą ludności, obszarem, znaczeniem.... |
| 115 lat temu zakończono (w 1905 r.) budowę wodociągu w Węgorzewie. |
| 135 lat temu (1885 r.) powstała w Węgorzewie rzeźnia miejska. |
| 125 lat temu (1895 r.) Johannes Heydeck rozpoczął badania archeologiczne tzw. palafitu sztynorckiego - strażnicy nawodnej z czasów krzyżackich. Najnowsze badania archeologiczne i dendrochronologiczne wskazują, iż obiekt został zbudowany na początku XIV wieku. |
| 135 lat temu (1885 r.) rozpoczął badania archeologiczne na cmentarzysku kurhanowym w Dobie Georg Bujack. Przebadał przynajmniej trzy kurhany z wczesnej epoki żelaza. Jeden z nich do dnia dzisiejszego pozostawiono otwartym, z widoczną grobową obstawą kamienną, jako swoiste miejsce edukacyjne o charakterze skansenowskim. |
| 140 lat temu (1880 r.) hrabina Anna von Lehndorff z domu Hahn ze Sztynortu wsparła finansowo inicjatywę filantropijną „Betesda” w Węgorzewie, która z czasem stała się jedną z największych w Europie. |
| 150 lat temu (ok. 1870 r.) powstało Rolnicze Towarzystwo dla Litwy i Mazur. |
| 155 lat temu urodził się Paweł Gustaw Neuhaus (ur. 1865 r. – zm. po 1904 r.) działacz społeczny, redaktor i wydawca „Gazety Ludowej” w Ełku. |
| 160 lat temu (1860 r.) rozpoczęto wydawanie gazety urzędowej „Angerburger Kreisblatt” w Węgorzewie. |
| 165 lat temu (1855 r.) ostatni raz wystąpiła epidemia cholery w Węgorzewie. Zmarło blisko trzysta osób. |
| 165 lat temu (1855 r.) rozpadło się ostatnie skrzydło zamku w Węgorzewie pamiętające czasy krzyżackie. |
| 175 lat temu (1845 r.) ukazuje się tzw. regulatyw szkolny o obowiązku szkolnym. |
| 225 lat temu (1795 r.) na Mazurach znosi się przymus mlewa - monopol młyński, jeden z monopoli dworskich. |
| 235 lat temu (1785 r.) przeciętny wiek jakiego dożywali mieszkańcy Węgorzewa wynosił 16 lat. |
| 240 lat temu (1780 r.) zmarł Krystyn Donelajtis, Kristijonas Donelaitis (ur.1.01.1714 r. we wsi Łazdynele - zm. w Tolminkiemis) wszechstronnie utalentowany pastor, uzdolniony muzycznie sam komponował melodie do swoich utworów poetyckich, jednocześnie miał zdolności techniczne (wyrabiał instrumenty muzyczne, barometry i in. narzędzia). Jego poetycka sława zaczęła się dopiero kilkadziesiąt lat po jego śmierci. Jego poemat „Rok” ma olbrzymie znaczenie dla literatury litewskiej jako pierwszy utwór budzący uczucia narodowe, a zarazem największe dzieło XVIII w. Zachwyca nie tylko miłośników poezji, jest cennym źródłem dla historyków, socjologów, etnografów, przyrodników i filologów. |
| 280 lat temu (1740 r.) Jan Władysław Suchodolec zbudował wodociąg, który drewnianymi rurami doprowadzał wodę do najwyższych pięter zamku i sześciu studzien w mieście. Wodociąg służył dla mieszkańców Węgorzewa prawie dwa stulecia. Kontynuując plany i badania Józefa Narońskiego i ojca Samuela, Jan opracował projekt połączenia Wielkich Jezior Mazurskich w jeden węzeł komunikacyjny (1744 r.) który został zrealizowany w latach 1764-65. |
| 280 lat temu (w 1740 r.) natychmiast po wstąpieniu na tron, Fryderyk Wielki zakazał stosowania tortur w sądownictwie pruskim. |
| 295 lat temu (1725 r.) w Braniewie ukazała się praca pt. „Historia Prussiae” Jana Leo. |
| 295 lat temu urodził się Jerzy Krzysztof Pisański (ur.1725 r. w Piszu - zm.1790 r.) wnuk Jerzego Andrzeja Helwinga, studiował filozofię i teologię, pracował jako nauczyciel; później był rektorem w szkole katedralnej, wykładowcą filozofii, historii i retoryki na Albertynie w Królewcu. Napisał 108 rozpraw naukowych, pisał po łacinie i po niemiecku. W 1779 r. odwiedził biskupa Ignacego Krasickiego w Lidzbarku Warmińskim. Opracował bibliografię piśmiennictwa łacińskiego, polskiego, niemieckiego i litewskiego Prus Książęcych pt. „Historia Litterarii Prussiae”. |
| 310 lat temu powstała wieś Kierzki (22 kwietnia 1710 r.) |
| 310 lat temu w czasie epidemii dżumy (1709 r. w parafii węgorzewskiej dżuma pochłonęła 291 ofiar, a w 1710 r. 3229 osób. W samym mieście w ciągu tych dwóch strasznych lat zmarło 1111 osób, w tym burmistrz, diakon, wszyscy nauczyciele i wszyscy uczniowie szkoły łacińskiej przy kościele. Prawdopodobnie w całej parafii ocalało więcej niż dwieście osób, połowa z tego w mieście. |
| 315 lat temu (1705 r.) proboszczem w parafii ewangelickiej w Węgorzewie zostaje Jerzy Andrzej Helwing. Najtrudniejszym okresem w pracy J.A. Helwinga był czas epidemii dżumy (1709 -1710). Ryzykując własnym życiem niósł pomoc chorym, leczył ziołami, był ostatnią nadzieją dla umierających. Troszcząc się o parafian, stawiając na szali własne życie zjednał sobie wielki szacunek i miłość. Mieszkańcy Ogonek i Stręgla dobrowolnie darowywali jemu i jego następcy ćwierć szefla żyta. Jego działalności naukowa i przyrodnicza skupiała się na ziemi węgorzewskiej, miasto zawdzięcza mu pierwszy opublikowany widok ( 1717 r.) i „opis skarbów w ziemi ukrytych”. Rozsławił on nazwę miasta na skale europejską szczególnie pracami – „Litografia węgorzewska czyli krótkie i zwięzłe rozważanie o kamieniach i rzeczach kopalnych w dystrykcie węgoborskim i jego sąsiedztwie, na przestrzeni trzech lub czterech mil. Na górach, polach żwirowiskach a przede wszystkim około brzegów jezior i brzegów rzek z dodatkiem kilku wyobrażeń rysunków rzeczy dość rzadkich, rytych w miedzi z przedmową autora i koniecznymi wskazówkami.” Część pierwsza wydana w Królewcu w 1717 r. i część druga wydana w Lipsku 1720 r. pt. „Litografii węgoborskiej część druga, w której o kamieniach przemienionych do trojakiego królestwa minerałów, roślin i zwierząt sprowadzonych, i o innych kopalinach w dystrykcie węgoborskim i w jego sąsiedztwie ostatnio odkrytych, a konkretnie o pochodzeniu kamieni przedstawiających litery; przy okazji pewnego kamienia z Rydzówki, mającego litery L.V.R., pokrótce roztrząsa się, z dodaniem ilustracji rzadszych okazów” . |
| 330 lat temu urodził się w Węgorzewie, spędził dzieciństwo i młodość (35 lat życia) Michał Dębowski (ur. 1690 r. – zm. 1754 r. w Prabutach) poeta, autor wierszy w języku polskim i łacinie. |
| 355 lat temu (1665 r.) w Kotle w Prusach Książęcych obraduje I synod ariański. |
| 365 lat temu (w latach 1655- 1660) w czasie wojny polsko-szwedzkiej Prusy Książęce, jako kraj pozostający pod panowaniem elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma, popierał w pierwszym okresie Karola Gustawa, stał się przejściowo terenem działań operacyjnych. W listopadzie wojska szwedzkie wkraczają do Prus Królewskich (czas „potopu” szwedzkiego). Na początku 1655 r. starostwo węgorzewskie wystawiło w ramach obrony krajowej złożoną ze służb rycerskich (szlachty zobowiązanej tytułem posiadania ziemi do służby wojskowej) kompanię rajtarii pod komendą rotmistrza Fabiana von Hohendorffa i kompanię muszkieterów (wybrańców, złożoną z chłopów z dóbr książęcych, powoływanych po jednym z określonej liczby łanów, w sposób zbliżony do organizacji polskiej piechoty wybranieckiej)dowodzonych przez kapitana Wilhelma Tiesela. W ogniu wojny Węgorzewo i starostwo węgorzewskie znalazły się jesienią 1656 r. 17 lutego połączone oddziały szwedzko-brandenburskie podjęły kontrofensywę wypierając wrogie wojska na Podlasie. Po 20 lutego nie było już oddziałów litewskich w Księstwie. Od tego czasu działania wojenne omijały Węgorzewo. |
| 415 lat temu (1605 r.) rozpoczęto w Węgorzewie budowę kościoła pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła. |
| 445 lat temu (1575 r.) ukazuje się dzieło Marcina Kromera pod tytułem „Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie”. |
| 445 lat temu Węgorzewo otrzymuje wilkierz (1575 r.) – rodzaj ordynacji regulujący życie społeczności miejskiej. Zawiera cały szereg przepisów z dziedziny ochrony przeciwpożarowej. I tak np. wymagano by przed każdym domem stałą beczka wody, zimą przynoszona do sieni. Właściciel który miał wiadro w złym stanie, albo drabinę zniszczoną albo komin zanieczyszczony sadzami-płacił karę. Niezbędnym warunkiem przy uzyskaniu obywatelstwa były posiadanie dwóch skórzanych wiader na wodę. Jedno umieszczano w ratuszu a drugie w domu. |
| 450 lat temu (2 lutego 1570 r.)powstała wieś Jeziorowskie. |
| 455 lat temu (21 sierpnia 1565 r.) założono pierwsze w Polsce Seminarium Duchowne „Hosianum” od założyciela kard. Stanisława Hozjusza. |
| 460 lat temu (17 stycznia 1560 r.) powstała wieś Klimki. |
| 470 lat temu powstała wieś Harsz (27 maja 1550 r.). |
| 470 lat temu powstała wieś Kuty (1550 r.). |
| 475 lat temu (1545 r.) centralnym ośrodkiem dla Prus był Królewiec. Dzięki wpływom protestantyzmu rozwinęło się wówczas intensywnie drukarstwo nie tylko po łacinie ale i w językach narodowych. Wychodził Jana Seklucjana „Katechizmu tekst prosty dla prostego ludu” czy wcześniej wydane „Wyznanie wiary chrześcijańskiej”. |
| 475 lat temu (1545 r.) po raz pierwszy przetłumaczono na język pruski katechizm. Szczególnie w okresie reformacji położono nacisk na naukę religii. Krzyżacy nie przywiązywali zbyt wielkiej wagi do akcji misyjnej. |
| 480 lat temu powstała wieś Olszewo (założone przez księcia Albrechta 26 października 1540 r.). |
| 580 lat temu (1440 r.) powstał Związek Pruski Konfederacji Szlachty i Miast Pruskich przeciw uciskowi zakonu krzyżackiego. |
| 610 lat temu (1410 r.) bitwa pod Grunwaldem, historyczne zwycięstwo wojsk polskich, litewskich i ruskich nad Krzyżakami. |
| 615 lat temu (4 lipca 1405 r.) mistrz zakonu krzyżackiego Konrad von Jungingen nadał przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim dla Drengfurtu - obecnie Srokowo. |
| 685 lat temu (1335 r.) w miejscu staropruskiego grodu Krzyżacy zbudowali drewnianą strażnicę nad jeziorem Mamry, spaloną w 1365 r. przez Litwinów. |
| 685 lat temu (1335 r.) założono Ełk. |
| 685 lat temu (1335 r.) rozgraniczono tereny puszczańskie pomiędzy zamkami w Lecu (Giżycko) i w Węgoborku (Węgorzewo) na mocy dokumentu wielkiego mistrza Dytryka von Altenburga. |
| 700 lat temu (1320 r.) rozpoczął się pierwszy proces Polski z Krzyżakami o zajęte przez nich Pomorze Gdańskie. |
| 710 lat temu (1310 r.) nadano prawa miejskie dla Fromborka zwanego wówczas Civitas Warmiensis (miasto warmińskie).Początkowo stanowiło własność biskupów warmińskich, od roku 1320 należało do kapituły. We Fromborku przebywał Mikołaj Kopernik, który jako kanonik kapituły warmińskiej żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie do dnia swojej śmierci w maju 1543 roku. Właśnie tutaj Mikołaj Kopernik opracował „De Revolutionibus", dzieło które odmieniło dotychczasowe pojęcia o wszechświecie. Zespół katedralny na wzgórzu jest klejnotem architektury na Warmii i miejscem gdzie pochowano Mikołaja Kopernika. |
| 765 lat temu (1255 r.) Krzyżacy podporządkowali ziemie Bartów, Natangów i częściowo Galindię. |
| dzień / m-c |
| 01.01. — 145 lat temu w Lecu (obecnie Giżycko) (1875 r.) ukazała się pierwszy numer tygodnika „Gazeta Lecka”. Przez siedemnaście lat (do 1892 r.) redagował ją Marcin Gersz. Pismo przepojone było „miłością do polskiego słowa, polskiej poezji i pieśni”. |
| 05.01. — 445 lat temu w Węgorzewie zmarł Johann von Creytzen (ur. 1506 r. – zm. 1575 r.) jeden z sygnatariuszy przywileju miejskiego dla Węgorzewa (wówczas Angerburga), kanclerz Prus. |
| 22.01. — 185 lat temu urodził się Jean Charles Radau (ur. 1835 r. w Węgorzewie – zm. 11.12.1911 r. w Paryżu) astronom, matematyk członek Paryskiej Akademii Nauk. |
| 24.01. — 75 lat temu (1945 r.) wkroczyli do Węgorzewa żołnierze 2 Armii wchodzącej w skład 3 Frontu Białoruskiego dowodzonej przez Generała Lejtnanta Piotra Czanczybadze. Miasto zostało zniszczone w 80 %. |
| dzień / m-c |
| 04.02. — 70 lat temu zmarł Jan Bułhak (ur.1876 r. w Ostaszynie – zm. w Giżycku). Twórca programu „fotografiki” jako samodzielnej dyscypliny artystycznej oraz programu „fotografii ojczystej”, jako formy zobrazowania narodowego dziedzictwa kulturowego, krajobrazu. W piętnastu publikacjach książkowych, licznych artykułach propagował fotografowanie i wywarł znaczący wpływ na rozwój polskiej fotografii. Z perspektywy historycznej ważna jest jakość fotograficzna obrazów jakie po sobie zostawił i przesłanie z nich płynące – wiara w piękno, w radość i urodę życia oraz przekonanie o potrzebie pamięci więzi z miejscem i historią, w jakie uwikłane jest nasze poszczególne istnienie. Zmarł nagle u przyjaciół w Giżycku w trakcie pracy w terenie. |
| 09.02. — 175 lat temu urodził się Hermann Adalbert Braun doktor teologii (ur. 1845 r. w Kiemławkach Małych w powiecie rastemborskim (kętrzyńskim) – zm. 22.04.1931 r. w Węgorzewie). Pierwszy proboszcz w Zakładach Dobroczynności „Bethesda”, a następnie kierownik całego Zakładu jednocześnie pełnił funkcje powiatowego inspektora szkolnego. Przez 30 lat w Węgorzewie mieściła się komisja teologiczna dla całej prowizji Prus Wschodnich, a w roku 1924 i 1925 odbyły się Generalne Synody Prowincjonalne. Nazywany był „ojcem kalek”. W 1918 r. w związku z jubileuszem 50-lecia sprawowania urzędu otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta, a w 80 urodziny jego nazwiskiem nazwano ulice. |
| 12.02. — 105 lat temu (1915 r.) w czasie działań wojennych I Wojny Światowej Węgorzewo poniosło niewielkie straty. Ludność ewakuowano z miasta. Zniszczeniu uległy: most kolejowy, wieża ciśnień, wiatrak i kilka budynków. Rosjan zmuszono do odwrotu. |
| 24.02. — 80 lat temu (1940 r.) zginął zamordowany przez hitlerowców, Seweryn Pieniężny (młodszy) redaktor i wydawca „Gazety Olsztyńskiej. |
| dzień / m-c |
| 05.03. — 80 lat temu na mocy decyzji Biura Politycznego Komitetu Centralnego z 1940 r. wymordowano polskich jeńców wojennych przetrzymywanych w obozach na terytorium ZSRR przez NKWD – Zbrodnia katyńska. |
| 06.03. — 570 lat temu poselstwo Związku Pruskiego wystawia w Krakowie akt oddania Prus królowi polskiemu (1450 r.) 6 marca Kazimierz Jagiellończyk wystawił przywilej inkorporacji Prus. W maju i czerwcu stany pruskie złożyły w Toruniu, Elblągu i Królewcu hołd królowi polskiemu w Polsce. |
| 14.03. — 165 lat temu (1855 r.) powołano w Węgorzewie pierwszy bank – „Powiatową Kasę Oszczędnościową”. Obecnie w tym miejscu jest bar „Żeglarz”. |
| 15.03. — 135 lat temu urodził się Aleksander Słomiński (Słoma) ( ur. 08.12.1885 r. w Mieńkowicach koło Sokółki - zm.15.03.1974 r. w Węgorzewie) rzeźbiarz ludowy z zawodu był kowalem, cieślą, stolarzem. Od 1948 r. mieszkał w Dąbrówce Nowej. Rzeźbić zaczął w 1971 r. Prace jego były ilustracją otaczającego go świata; były to rzeźby polityków, dyplomatów, wojskowych, młodych kobiet, sporadycznie pojawiali się świeci, ptaki, maszyny. Pomysły czerpał z prasy, radia, telewizji. Ostatnie trzy lata życia poświęcił rzeźbieniu. Był opiekunem społecznym kościoła w Dąbrówce Nowej. Ogółem wykonał około 350 prac rzeźbiarskich i malarskich. |
| 25.03. — 125 lat temu zmarł Marcin Giersz (ur. w 1808 r. – zm.1895 r.) redaktor i wydawca w Lecu / Giżycku „Gazety Leckiej” i popularnych Kalendarzy. |
| 28.03. — 460 lat temu ( 1560 r.) na prośbę Albrechta (1490-1568) Zygmunt August król Polski obdarzył uniwersytet w Królewcu takimi samymi przywilejami jakie posiadała Akademia Krakowska. |
| 29.03. — 100 lat temu (1920 r.) zmarł Bogumił Linka działacz Mazurskiej Partii Ludowej. Domagał się w czasie rokowań w Wersalu przyłączenia terenu Mazur do Polsk bez plebiscytu. Postulaty mazurskich działaczy nie zostały spełnione, a Linka po powrocie na Mazury został aresztowany. Zwolniony na żądanie aliantów, po wiecu 21stycznia1920 r. w Szczytnie został ciężko pobity przez bojówkę niemiecką. Zmarł w wyniku poniesionych obrażeń po dwumiesięcznych cierpieniach. |
| 30.03. — 75 lat temu (1945 r.) pułkownik Jakub Prawin uchwałą Rady Ministrów otrzymuje pełnomocnictwo i władzę w Okręgu Mazurskim. |
| dzień / m-c |
| 02.04. — 180 lat temu urodził się Andrzej Samulowski (ur. 1840 r. w Prątniku powiat Olsztyn - zm. 10.04.1928 r. ) syn chłopa; warmiński poeta ludowy i księgarz polski z Gietrzwałdu. W 1878 r. założył w Gietrzwałdzie jedyną polską księgarnię. |
| 06.04. — 50 lat temu(1970 r.) „Głos Olsztyński” ukazał się pod zmienionym tytułem „Gazeta Olsztyńska. |
| 13.04. — 30 lat temu (1990 r.) zrealizowano pierwszą audycję w Radiu Kormoran w Węgorzewie. |
| 21.04. — 100 lat temu (1920 r.) w ramach prac przygotowawczych do plebiscytu Komitet Mazurski zorganizował wiec polski w Giżycku na który niemieccy bojówkarze dokonali ataku, pobili mówców i uczestników. Przywódca Mazurów, Fryderyk Leyk ze Szczytna z trudem uratował życie. |
| dzień / m-c |
| 01.05. — 130 lat temu(1890 r.) odbyły się pierwsze obchody święta 1 Maja w Polsce. |
| 04.05. — 25 lat temu (1995 r.)przeniesiono pierwszy obiekt do Skansenu Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie – remizę strażacką z Ołownika i przekazano pod patronat węgorzewskiej straży pożarnej. |
| 07.05. — 25 lat temu „Laureatką” konkursu „Teraz Polska” została kiełbasa „Wiejska” z Zakładów Mięsnych w Ełku. |
| 12.05. — 75 lat temu(12-16.05.1945 r.) przez Olsztyn przeciąga kolumna byłych jeńców i byłych robotników przymusowych z Prus. Olsztyn robi wrażenie wielkiego koczowiska. |
| 18.05. — 325 lat temu urodził się Maciej Ernest Boretius (Borecki) (ur. w 1695 r. w Giżycku – zm. w Królewcu 4.10.1738 r.) lekarz i przyrodnik mazurski, zięć Jerzego Andrzeja Helwinga. Był profesorem Uniwersytetu Królewieckiego. Pierwszy głosił eksperyment szczepienia przeciw ospie na Mazurach. |
| 21.05. — 210 lat temu (1810 r.) urodził się w Piszu Gustaw Gizewiusz (Gisevius), pastor ewangelicki, wydawca i bibliofil (zm. 7 maja 1848 r. w Ostródzie w wieku 38 lat). Domagał się utrzymania języka polskiego w szkołach, a w celu powstrzymania germanizacji wydawał polskie książki dla Mazurów, między innymi tłumaczenie podręcznika szkolnego „Przyjaciel młodzieży”, we współpracy z Marcinem Gregorem (Królewiec 1845) założył pierwsze polskie czasopismo dla Mazur „Przyjaciel Ludu Łecki”. |
| 21.05. — 75 lat temu (1945 r.) odbyło się symboliczne przekazanie władzy przez Rosjan stronie polskiej w Węgorzewie - uroczyście bo odbył się wiec, akademia, wspólna kolacja i zabawa taneczna. W uroczystości udział wzięli niemal wszyscy polscy mieszkańcy powiatu. Pierwsze rozporządzenie nowych władz dotyczyło usunięcia niemieckojęzycznych napisów w mieście. Cały czas trwał demontaż wszelkich wartościowych maszyn i urządzeń – po tej akcji szeroko pojęty przemysł w powiecie przestał istnieć. Najważniejszą kwestią dla mieszkańców i nowych osadników było zdobycie żywności, panował głód, nie docierał transport. W owym czasie w powiecie było jedynie 12 krów. W maju udało się zatrudnić władzom polskim zawodowego rybaka, który zajął się przygotowaniami do połowów i odłowem ryby, stały się one głównym pokarmem. W lipcu Rosjanie wydali zakaz połowu w okolicznych jeziorach. Sami odławiali, wędzili i wywozili do swego kraju. Sprzęt spółdzielni rybackiej uległ konfiskacie. Zaopatrzeniem w żywność zajęły się związki zawodowe, które zorganizowały w tym czasie własne gospodarstwo rolne, a nawet dla rzemieślników i robotników świetlicę, kasy samopomocy i bibliotekę . |
| 23.05. — 75 lat temu (1945 r.) radziecki komendant wojskowy przekazał władzę cywilną w Olsztynie administracji polskiej. |
| dzień / m-c |
| 03.06. — 175 lat temu po nieurodzajnym 1844 r. zapanował na przednówku 1845 r. głód. W tych dniach przybył do Giżycka Fryderyk Wilhelm IV (ostatni z Hohenzollernów, który władał językiem polskim). Miejscowa ludność licznie zgromadzona wyczekiwała 10 godzin by przywitać go okrzykami „Chleba, chleba”. |
| 03.06. — 25 lat temu (1995 r.) nastąpiło uroczyste otwarcie polskiego odcinka europejskiego szlaku dalekobieżnego E-11 do Sztynortu. |
| 03.06. — 130 lat temu zmarł Oskar Kolberg (Henryk Oskar ur. 22.02.1814 r. w Przysusze, zm. w 1890 r. w Krakowie) jeden z najbardziej znanych etnografów którego pasją był folklor i muzyka. Był synem przybyłego do Polski z Prus w 1798 r. inżyniera kartografa, Juliusza Kolberga, i urodzonej pod Warszawą Karoliny Mercoeur, pochodzącej z rodziny francuskiej. Zebrał i usystematyzował według regionów kulturę ludową w monumentalnym, blisko czterdziestotomowym dziele pt. „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni”. Praca ta jest skarbnicą wiadomości o kulturze i folklorze wsi polskiej w XIX wieku, zawiera około 12500 pieśni, 1250 podań, 670 bajek, 2700 przysłów, 340 zagadek, 15 widowisk, 50 różnych dokumentów folkloru. |
| 05.06. — 165 lat temu zmarł Krzysztof Celestyn Mrongowiusza (ur. 19.07.1764 r. w Olsztynku - zm. 5.06.1855 r. w Gdańsku) kaznodzieja polsko-ewangelicki, lektor języka polskiego, pisarz i tłumacz, leksykonograf. Uczył się innych języków, badał gwary, korespondował z wybitnymi językoznawcami. W długim życiu Mrongowiusza niezwykłym wydarzeniem było wystąpienie do Fryderyka Wilhelma IV w obronie zagrożonych praw języka polskiego. Memoriał odniósł skutek – rozporządzeniem z 25 lutego 1842 r. nauczyciele szkół powszechnych rejenci gdańskiej, kwidzyńskiej i gąbińskiej powrócili do nauczania języka polskiego w wymiarze co najmniej siedmiu godzin tygodniowo, i religii wyłącznie w języku polskim. Wydał drukiem: w 1794 r. „Zabawki pożyteczne, czyli książkę elementarną dla uczących się polskiego lub niemieckiego języka ze słownikiem i krótką gramatyką...”, w 1821 r. „Polnischer Wegweiser czyli Mentor Polski” wielki polsko-niemiecki podręcznik do nauki języka polskiego, w 1921r. „Słownik niemiecko-polski”. |
| 14.06. — 120 lat temu (1900 r.) urodził się Władysław Gębik, pedagog, folklorysta, literat i publicysta, działacz społeczno-kulturalny. Współzałożyciel i redaktor „Słowa na Warmii i Mazurach”. |
| 26.06. — 25 lat temu ( od 26 czerwca do 29 lipca 1995 r.) rozpoczęły się pierwsze wykopaliska archeologiczne organizowane przez Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie. Badania prowadził Jerzego Marko Łapo na kurhanie w Skomacku Wielkim. |
| dzień / m-c |
| 01.07. — 45 lat temu (1975 r.) Węgorzewo weszło skład województwa suwalskiego w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju. |
| 10.07. — 25 lat temu (1995 r.)odbył się I Plener Ceramiczny i Kurs Ceramiki Użytkowej organizowany przez Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie. |
| 27.07. — 50 lat temu (1970 r.)zmarł Jerzy Antoniewicz (ur.3.05.1919 r.), archeolog regionalista. Stworzył dział archeologii Muzeum Mazurskiego w Olsztynie, brał udział w zabezpieczaniu dóbr kultury na Mazurach po wojnie. |
| dzień / m-c |
| 15.08. — 35 lat temu miasto Węgorzewo otrzymało tytuł krajowego mistrza gospodarności za rok 1994 (w grupie miast 5-15 tyś. mieszkańców). |
| 17.08. — 135 lat temu urodził się Fryderyk Leyk-Różyński (ur. 1885 r. - zm. 31.12.1968 r. w Szczytnie)działacz mazurski, publicysta i poeta. Założyciel Mazurskiego Związku Ludowego. |
| 24.08. — 70 lat temu zmarł Ernst Wiechert (ur. w Pieresławku w Prusach Wschodnich 18.05.1887 r.- zm. 24.08.1950 r. w Uerikon) niemiecki prozaik, eseista, dramaturg i poeta. Dzieciństwo pisarz spędził pośród lasów mazurskich; ten pejzaż na trwale zamieszkał w jego wyobraźni. Uznawany jest za najwybitniejszego w literaturze niemieckiej przedstawiciela emigracji wewnętrznej. W 1948 r. zamieszkał w Szwajcarii, gdzie zmarł w wieku 63 lat. |
| 26.08. — 75 lat temu zmarł Kurt Alfred Obitz (ur. 16.01.1907 r. w Brzozowie – zm. 26.08.1945 r. w Lautrach). Doktor medycyny weterynaryjnej – specjalista parazytolog położył duże zasługi w dziedzinie polskiej parazytologii stosowanej. Dzięki pracy jego zespołu opracowano metody walki z inwazjami pasożytniczymi oraz terapie przeciwpasożytnicze, a szczególnie przeciwmotyliczne i przeciw gzowi bydlęcemu. Był przewodniczącym Centrali Związku Mazurów w Berlinie, redaktorem odpowiedzialnym pisma „Cech” w latach 1928-1931, członkiem Tajnego Komitetu Opieki Kulturalnej nad Rodakami z siedzibą w Warszawie. Od 1940 r. do kwietnia 1945 r. był w Obozie Koncentracyjnym w Dachau. Zmarł na gruźlicę płuc w cztery miesiące po wyzwoleniu obozu w szpitalu prowadzonym przez siostry zakonne w Lautrach w Niemczech. |
| 28.08. — 40 lat temu (1980 r.) ukazał się pierwszy numer tygodnika suwalsko-mazurskiego „Nasze Krajobrazy”. |
| dzień / m-c |
| 01.09. — 75 lat temu (1945 r.)administrację diecezji warmińskiej objął ks. Teodor Bensch jako administrator apostolski. Na Warmii pracował do stycznia 1951, kiedy został zmuszony do ustąpienia przez władze państwowe. Przeszedł do pracy w sekretariacie prymasa Polski. |
| 09.09. — 40 lat temu (1980 r.) na spotkaniu około 30 osób, w tym delegatów z 5 zakładów w Giżycku powstał Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” Region Mazury obejmujący swym zasięgiem całe województwo (wówczas suwalskie) z Lechem Biegalskim na czele. |
| 22.09. — 25 lat temu (1995 r.) powstało Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Rejonu Węgorzewa „MAMRY”. |
| 22.09. — 80 lat temu (1940 r.) w Orzyszu zmarł poeta mazurski Michał Kajka. |
| dzień / m-c |
| 11.10. — 230 lat temu zmarł (1790 r.) Jan Krzysztof Pisański (ur. 13.08.1725 r.)kaznodzieja ewangelicki, historyk, pedagog, filozof, bibliofil i pisarz. Wykładał na Uniwersytecie Królewieckim filozofię, teologie i historię. |
| 25.10. — 455 lat temu (1565 r.) książę Albrecht nadał komornikowi zamku węgorzewskiego, Janowi Miksie, dziesięć włók, miał też założyć dwie wsie Budry i Grądy. Ustalono obszar Buder na 51 włók i 2 morgi. |
| dzień / m-c |
| 03.11. — 80 lat temu (1940 r.) w Grodnie urodzili się bliźniacy, Mieczysław i Piotr Ejsmontów (przyjęło się za datę zaginięcia 17.12.1969 r.) W 1945 r. wraz z rodzicami przyjechali do Kętrzyna w ramach repatriacji. W 1954 r. przeprowadzili się do Węgorzewa. Mając 14 lat wstąpili do Klubu Morskiego LOK w Węgorzewie, gdzie zaczęli poznawać tajniki sportu żeglarskiego od podstaw. Z czasem zdobywają dyplomy sterników morskich oraz pewność, iż bez morza nie ma dla nich życia. Każdą wolną chwilę spędzali w klubie. Od 1965 r. bracia przebywali na emigracji. W 1969 r. wyruszyli w rejs z Nowego Jorku do Buenos Aires – wierzyli, że malutkim plastikowym jachtem uda im się opłynąć Horn i na karnawał wrócić do Rio. Nie powrócili do Rio. Ich odważna próba przeszła do historii żeglarstwa. |
| 08.11. — 25 lat temu Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Rejonu Węgorzewa „MAMRY” oraz burmistrz Władysław Anchim podpisali umowę z Zakonem Joannitów o utworzeniu Stacji w Węgorzewie z siedzibą przy ul Żeromskiego 2. |
| 18.11. — 75 lat temu (1945 r.) rozpoczynał działalność teatr w Olsztynie. |
| 22.11. — 25 lat temu (1995 r.) archeolog Jerzy Marek Łapo przeprowadził po raz pierwszy badania sondażowe archeologiczno-architektoniczne na węgorzewskim zamku. Zostały one sfinansowane przez Urząd Miasta i Gminy oraz Muzeum Kultury Ludowej. Wykazały intensywną działalność człowieka prowadzoną w obrębie zamku, a odkrycie wylewu naczynia mogącego pochodzić z XIII w. iż zamek został założony na miejscu dawnej osady pruskiej. |
| 30.11. — 100 lat temu (1920 r.) powstał Związek Polaków w Prusach Wschodnich prezesem został ks. Wacław Osiński, a w skład zarządu weszli: chłop Franciszek Kwas i poeta ludowy Michał Lengowski. |
| dzień / m-c |
| 01.12. — 60 lat temu (1960 r.) ks. infułat Wojciech Zink wikariusz generalny sprowadził do Węgorzewa księży Salwatorianów. |
| 01.12. — 75 lat temu (1945 r.) Karol Małłek zorganizował dla młodzieży mazurskiej Uniwersytet Ludowy w Rudziskach Pasymskich. Uczono tam języka polskiego, historii i geografii, prowadzono zajęcia z regionalizmu i poznawano kulturę ludową. Uczono też konkretnych zawodów. Kursy trwały po pięć miesięcy i obejmowały osoby pomiędzy 18 a 30 rokiem życia. W ten sposób repolonizowano Mazurów i nakłaniano do pracy społecznej i aktywności politycznej. Mimo to władze utrudniały działalność, inwigilowano Karola Małłka i jego współpracowników. By w 1950 r. doprowadzić do zamknięcia tej placówki przez Urząd Bezpieczeństwa. |
| 15.12. — 45 lat temu (1975 r.) realizując decyzję wójta gminy Węgorzowo Romana Barana i dyrektora szkół gminnych, umieszczono w części Szkoły Podstawowej w Ogonkach – zabytki kultury materialnej z Węgorzewa i okolic. Powstała Izba Regionalna. Odbywały się tam pokazy rękodzieła i szkolenia instruktorów twórczości ludowej. Izba istniała półtorej roku, dzięki staraniom środowiska i poparciu nielicznych przedstawicieli władz. |
| 22.12. — 115 lat temu (1905 r.) odbyła się pierwsza jazda drogą kolejową z Węgorzewa do Giżycka (35 km). |
| 27.12. — 50 lat temu (1970 r.) zmarła Emilia Sukertowa-Biedrawina (ur. 29.01.1887 r.) publicystka i literatka, badaczka i popularyzatorka przeszłości Warmii i Mazur. |
| 28.12. — 300 lat temu (1720 r.)ukazał się ostatni numer „Poczty Królewieckiej”, 126 numer 8 stronicowej gazety drukowanej szwabachą, czcionką zwaną na Mazurach „krakowskim szryftem”. Pismo wychodziło z drukarni Jana Dawida Cenkiera w Królewcu, od 2 sierpnia 1818 roku do 28 grudnia 1720.Wówczas żadne z miast Polski nie mogło poszczycić się czasopismem. „Poczta Królewiecka” jest drugim w dziejach prasy polskiej regularnie ukazującym się polskim tygodnikiem. Pismo drukowane było dla ludności polskiej w Prusach. |
Opracowanie:
Krystyna Jarosz
Bibliografia:
- S. Achremczyk, Kalendarium dziejów Warmii i Mazur, Olsztyn 1985.
- S. Augusiewicz, Węgorzewo w czasie wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655-60 w:Wojsko na Mazurach na przestrzeni dziejów, Węgorzewo 2001.
- A. Bolik-Kun, Węgorzewo i okolice. Przewodnik historyczno-bibliograficzny, Węgorzewo 1994.
- A. Faj, Rozwój placówek kulturalno-oświatowych w powiecie węgorzewskim, Węgorzewo 2004.
- Kalendarz Mazur i Warmii 1960, Olsztyn 1959.
- Lech Lechowicz Jan Bułhak Między fotografiką a fotografią ojczystą, w: Fotografia Polska Jan Bułhak pierwsze opracowanie dzieła Jana Bułhaka, Warszawa 2000
- Posłaniec Warmiński czyli Kalendarz Maryjny na rok 1970, Olsztyn 1969.
- Posłaniec Warmiński czyli Kalendarz Maryjny na rok 1975, Olsztyn 1974.
- Węgorzewo ziemia i ludzie do 1945 r., Węgorzewo 1993