Zbiory etnograficzne

      Mazury Wschodnie – obszar działań Muzeum Kultury Ludowej – to tereny charakteryzujące się znaczną różnorodnością kulturową. Na początku zamieszkiwane przez plemiona pruskie, a następnie ludność mazurską, po licznych przemianach narodowościowych i etnicznych - będących rezultatem drugiej wojny światowej – w latach 40-tych i 50-tych XX wieku stały się nowym domem dla ludności polskiej z Wileńszczyzny (oraz innych ziem wschodnich II Rzeczypospolitej), Ukraińców przesiedlonych w ramach akcji „Wisła” z południowo-wschodnich terenów obecnej Polski, a także osadników z Suwalszczyzny, Mazowsza, Kurpiów i Lubelszczyzny.

      Swoisty tygiel kulturowy, o jakim wciąż możemy mówić na obszarze Mazur oraz ziem z nimi sąsiadujących, od początku istnienia Muzeum Kultury Ludowej stawia przed jego pracownikami niełatwe zadanie. Wysiedlenia, repatriacje, zmiany miejsca zamieszkania w poszukiwaniu lepszych warunków bytowych – to zawsze sytuacje, w których dziedzictwo materialne danej grupy ulega rozproszeniu, aby odnaleźć się w nowych warunkach przeważnie w formie niekompletnej, a czasem szczątkowej. W wielu przypadkach artefakty bądź pozostają na miejscu – bez właścicieli mogących opowiedzieć ich historię – bądź przemieszczają się wraz z nimi, jednak zatarciu ulega informacja o wykonawcach samych przedmiotów, lub sposobach ich użycia. Pomimo tego rodzaju trudności, dzięki grupie pasjonatów, jaka interesując się szeroko pojętą kulturą ludową, już w latach 60-tych rozpoczęła gromadzenie przyszłych eksponatów, a także dzięki pracy naukowej kolejnych muzealników, nasza instytucja może poszczycić się zbiorami z zakresu tradycyjnych rzemiosł, sprzętów gospodarstwa domowego i wyposażenia wnętrz, tkanin i ubiorów, plastyki obrzędowej, sztuki ludowej i nieprofesjonalnej. Kolekcje wzbogaca dodatkowo wciąż powiększające się archiwum fotografii, nagrań dźwiękowych i audiowizualnych, a także opracowań tekstowych, dokumentujących poszczególne zjawiska z zakresu dziedzictwa niematerialnego poszczególnych grup narodowościowych i etnicznych, zamieszkujących obecnie tereny Warmii, Mazur i Suwalszczyzny.

      Dawne gospodarstwa wiejskie, a co za tym idzie – całe wsie, charakteryzowały się w znacznym stopniu samowystarczalnością, nie jedynie w kwestii pożywienia, ale także zasobów ludzkich – w postaci rzemieślników zajmujących się obróbką drewna, metali, skór, czy gliny. W zbiorach Muzeum Kultury Ludowej znajdują się zarówno narzędzia służące do obróbki wspomnianych materiałów, jak i gotowe wyroby.

      Posiadamy grupy obiektów związanych z następującymi rzemiosłami i zawodami: ciesielstwo, bednarstwo, meblarstwo, kowalstwo, rymarstwo, garncarstwo i ceramika (w tym przedmioty stanowiące owoc prowadzonych przez lata kursów oraz plenerów rzeźbiarskich), tkactwo (pokaźny zbiór tkanin i haftów, elementów strojów tradycyjnych), rybołówstwo, plecionkarstwo, uprawa roli i hodowla zwierząt.

    Na uwagę zasługują liczne sprzęty gospodarstwa domowego, w tym służące do przygotowania oraz przechowywania żywności, a także związane z higieną.

      Wieloletnie badania terenowe, prowadzone od początków istnienia instytucji, a także organizowane co roku wystawy i przeglądy związane z obrzędowością zimową i wiosenną, pozwoliły na zgromadzenie obiektów z zakresu tak zwanej plastyki obrzędowej, w tym pisanki (około 2 tysięcy sztuk), pająki, palmy wielkanocne, dekoracyjne kwiaty z bibuły oraz papierowe wycinanki, a także akcesoria kolędnicze i szopki bożonarodzeniowe.

      Zainteresowanie etnografów starających się poszerzać muzealne zbiory, stanowi również sztuka ludowa i nieprofesjonalna.  Najliczniejszą i cenną grupę obiektów stanowią tu rzeźby oraz płaskorzeźby z drewna, przeważnie o tematyce sakralnej, antropomorficznej oraz zoomorficznej. Wśród twórców znajdują się takie nazwiska, jak Aleksander Słomiński z Dąbrówki Nowej, Stanisław Cierniak z Kolonii Rybackiej, Stanisław Rek ze Szczepanek, Erazma Szyszko z Biskupca, czy Jan Girwidz z Węgorzewa. Na uwagę zasługują również miniaturowe rzeźby z gliny, autorstwa Heleny Iwaszkiewicz z Giżycka.

      Twórczość nieprofesjonalna jest w zbiorach muzealnych reprezentowana również poprzez prace malarskie Tymoteusza Muśki, niepełnosprawnego artysty mieszkającego w Węgorzewie (najpierw Suwałkach), którego okrzyknięto „Nikiforem Północy”.

      Łącznie inwentarz zbiorów etnograficznych, jakie zaliczyć można do dziedzictwa materialnego, liczy ponad 5400 obiektów, które poprzez wystawy stałe i ekspozycje czasowe oraz wypożyczenia, Muzeum stara się udostępniać szerokiemu gronu odbiorców. Dzięki pracy badawczej, ale także nieocenionym darczyńcom, liczba zewidencjonowanych zbiorów stale się powiększa.